Reality: Over koningen en bedelaars

Onze reporter Mats Van Herreweghe houdt een dagboek bij tijdens het filmfestival. Elk fragment ervan is geïnspireerd op een film die hij gezien heeft. Vandaag was dat ‘Reality’, een film geregisseerd door Quentin Dupieux, in een vorig leven ook wel bekend als Mr. Oizo.

‘Reality’ wordt door sommigen beschreven als complete rommel terwijl anderen de film zien
als een absurd stukje genieten. De plot bestaat dan ook uit compleet bij de haren gerukte associaties die eens samengevoegd een verhaal vormen dat voor een mens bij zijn volle verstand, onmogelijk te begrijpen is. Vertellen waar de film over gaat, is daarom een nagenoeg onmogelijke opdracht die ik mezelf niet heb opgelegd. Want zelfs al zou ik er helder uitgekomen zijn, u als lezer - en dat zegt niets over uw intellectuele capaciteiten -, had er nog steeds niets van begrepen. In de film lopen namelijk vier verhaallijnen door elkaar waarin het telkens gaat over een droom of over iemand die een film maakt. In het begin zijn we als toeschouwers aan het zoeken wie nu het “echte’” personage is en wie dus de rest bij elkaar droomt of filmt. Maar na verloop van tijd beginnen we te beseffen dat geen enkel verhaal werkelijk kan kloppen en dat dus geen enkel verhaal de basis vormt voor de rest.

‘Reality’ is met andere woorden één lange en bij momenten erg grappige mindfuck. De humor ervan schuilt in de niet te begrijpen aaneenschakeling van verschillende scènes, de ene nog nihilistischer dan de andere. Als kijker ben je voortdurend bezig enige samenhang te vinden in hetgeen je ziet. In de ene scène droomt een meisje dat een regisseur een film maakt over televisies, in de andere kijk je naar een regisseur die datzelfde slapende meisje filmt. Hoe langer het verhaal doorgaat hoe onmogelijker het wordt om te begrijpen wie nu wie bij elkaar heeft gefantaseerd. Het wordt duidelijk dat de plot van ‘Reality’ geconstrueerd is als een tekening van Escher, een tromp-l’oeil die ons voortdurend in verwarring brengt en die, eens doorgedacht, onmogelijk kan kloppen.

Er geen oorsprong, geen overkoepelende logica die het verhaal vanzelfsprekend aan elkaar verbindt. Aan de basis ligt chaos en verwarring, en belangrijker: een associatief netwerk van droombeelden en verlangens die, zoals dat gaat met droombeelden en verlangens, willekeurig de kop op steken. We zijn voortdurend op zoek naar de logica van het verhaal. Net zoals in het eigen leven, proberen we de belangrijke gebeurtenissen aan elkaar te verbinden zodat het klopt. Zodat hetgeen ons overkomen is een verhaal vormt dat sluitend is en dat we zonder verwarring aan onszelf kunnen vertellen. Maar in ‘Reality’ lukt dit helemaal niet meer. Het rationele raamwerk is uit zijn hengsels gevallen en het enige wat overblijft zijn losse flarden van beelden en herinneringen waarvan de logica met de beste wil van de wereld geen steek houdt.

Toen ik na de film de cinemazaal uitstapte, moest ik denken aan iets dat ik ooit ergens heb gelezen: Als een koning elke keer droomt dat hij een bedelaar is, wat maakt het dan uit of hij koning is of bedelaar. De realiteit lijkt voor ons meestal helder en eenduidig, maar af en toe, midden in de nacht worden we geplaagd door stille verlangens en angsten die de volgende dag, hoe coherent we ons leven ook bij elkaar hadden gedacht, alles overhoop gooit. Altijd zijn er ervaringen of gebeurtenissen die ons ontsnappen en die geen plaats krijgen in het verhaal dat ons leven is. Altijd zal er iets zijn dat ons achtervolgt en najaagt en die de voortdrijvende logica van het leven, ten minste voor even, op zijn kop zet.

Reality is nog te zien op 23 oktober op het Filmfest Gent. (MVH)