Professor RIK COOLSAET (Universiteit Gent)

De studenten Politieke en Sociale Wetenschappen in Gent worden in hun universitaire carrière meermaals op de rooster gelegd door professor Rik Coolsaet, die internationale politiek doceert van de eerste bachelor tot en met de tweede licentie.
 Wat die studenten vaak niet kennen, is het verhaal van zijn late academische roeping. Pas in 1997, toen hij al een gevorderde veertiger was, werd Coolsaet benoemd als docent aan de UGent.

 

Rik Coolsaet studeerde af als Germanist en richtte in 1976 samen met André Van Halewijck uitgeverij Kritak op. Daarna begon hij zelf te schrijven over politiek en kwam hij bij de overheid terecht, waar hij werkte op Defensie en Buitenlandse Zaken. Daar werd Coolsaet in het begin van de jaren negentig gespot door Helmut Gaus, de toenmalige decaan van de Faculteit Politieke Wetenschappen in Gent.

 

Coolsaet: Gaus was op zoek naar iemand die de ervaring had om internationale politiek te doceren, maar niet alleen gebaseerd op de boekskes. Die combinatie vond hij interessant: iemand die een soort academisch profiel had, maar tegelijk ook praktijkervaring. Dat moet in 1993 geweest zijn. Toen ben ik begonnen met mijn eerste lessen te geven over de Koude Oorlog, en het jaar daarna Theorie van de Internationale Betrekkingen. Daarna ben ik weggegaan bij Buitenlandse Zaken en heb ik gedurende twee jaar een doctoraat gemaakt, waarna ik docent ben geworden aan de UGent.

GUIDO: Had je daarvoor nog nooit lesgegeven?

Coolsaet: In de jaren zeventig een paar keer, voor mijn aggregaat. Ik had natuurlijk wel veel conferenties gegeven, en briefings, zulke dingen, maar echt lesgeven voor een groep studenten had ik nog nooit gedaan. Maar dat lukte wel. (glimlacht) Dat lukte zelfs zonder problemen, ik vond het leuk. Vooral omdat ik begon met materie die ik zelf voor een stuk had meegemaakt: de periode van de Koude Oorlog. Dat leek me het interessantste van de hele opdracht: datgene wat je belangrijk acht in de internationale politiek overbrengen naar studenten. Dat is de reden geweest waarom ik die opdracht heb aangenomen. Al herinner ik me uit mijn studententijd dat ik eigenlijk nooit zin had om les te geven. Het idee om dat dag in, dag uit te moeten doen, sprak me toen niet aan.

GUIDO: Hoe was het om vanuit de praktijk die ivoren academische toren binnen te stappen?

Coolsaet: Het zijn toch echt wel twee verschillende werelden. Op Buitenlandse Zaken wou ik indertijd een soort forum creëren waarin de expertise uit de overheid en uit de academische wereld zou kunnen worden gecombineerd. Ik zal het nooit vergeten: op de allereerste vergadering die ik daarvoor had georganiseerd, bleek het water tussen die twee groepen zo diep te zijn dat het niet gelukt is. Het wantrouwen van de politieke wereld - en daarmee bedoel ik ook de administraties, de diplomaten en de militairen - tegenover de academici, en vice versa, was zo groot dat samenwerken echt niet mogelijk was. In zekere zin werd ik daar geconfronteerd met wat ik altijd een 'dubbele arrogantie' heb genoemd. De arrogantie van ambtenaren die het denken allemaal te weten en menen dat die proffen hun niets kunnen bijbrengen, en de arrogantie van academici die denken dat de praktijkmensen niet verder kijken dan hun neus lang is. Vandaag probeer ik het opnieuw, op het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen, de denktank van Buitenlandse Zaken, waar ik directeur ben. Daar probeer ik weer die twee vormen van expertise te combineren, omdat ik denk dat beide van elkaar kunnen leren. Mensen in de praktijk hebben behoefte aan een visie op langere termijn, en mensen in de academische wereld moeten ook weten wat er vandaag gebeurt. Dan pas krijg je een goed verhaal.

 

"Voor de roddels kom ik te weinig op café"

 

GUIDO: De overgrote meerderheid van de studenten maakt alleen kennis met hun prof als docent, terwijl jij ook heel wat andere dingen doet.

Coolsaet: Dat is inderdaad waar. Je hebt bij ons niet dat dagelijks contact met de studenten, zoals aan sommige Amerikaanse en Britse universiteiten. Het probleem waar wij hier in Vlaanderen mee worden geconfronteerd, zijn de grote studentenaantallen. Op één academiejaar zie ik ongeveer duizend studenten. Dat maakt het onmogelijk om een persoonlijke relatie te hebben met die mensen. Daar kun je niet omheen, al proberen we het wel. Zo organiseren we voor de eerstejaars een projectweek, waarbij we iedereen proberen te betrekken in kleine seminaries. Maar met zo'n grote groep omgaan op een interactieve manier, is eigenlijk onmogelijk. Iedereen beseft dat ex cathedra-onderwijs niet ideaal is, maar fysiek hebben we gewoon geen andere keuze.

GUIDO: Heb je zicht op je reputatie bij de studenten?

Coolsaet: Nee. Echt waar niet. Er worden jaarlijks wel evaluaties gemaakt door de studenten, en die zijn in mijn geval positief. Ik heb het gevoel dat ze iets hebben aan mijn lessen, en daar is het mij om te doen. Maar dat is het enige wat ik kan inschatten. Wat de roddels betreft, dat weet ik niet. Daarvoor kom ik te weinig op café. (lacht)

GUIDO: Hoe sta jij tegenover brossers?

Coolsaet: Je begint aan de unief als je achttien bent. Je gaat weg, doorgaans, als je tweeëntwintig à drieëntwintig bent. Dat is dus een proces van volwassen worden, je zit niet meer in het middelbaar onderwijs. Je moet leren omgaan met je vrijheid. Voor mensen die geïnteresseerd zijn in de materie, vind ik brossen heel dom. Dat kost hen of hun ouders veel geld. Maar aan de andere kant moeten de studenten zelf keuzes leren maken in hun leven. Zij moeten beslissen of ze naar de les komen of niet. Je komt niet alleen naar de universiteit om te leren, je komt hier ook om volwassen te worden, of op zijn minst een stuk van je volwassenheid te verwerven. Brossen of niet brossen is daar een onderdeel van. Dat is je eigen verantwoordelijkheid, daar kom ik echt niet in tussen. Van bij het begin verwittig ik de studenten wel dat ze de helft van het verhaal missen als ze zich alleen baseren op het handboek. Daar ben ik heel duidelijk in, en daar betalen brossers dan de prijs voor.

"Je hebt snel door of achter de zenuwen kennis zit of niet"

GUIDO: Hoe zien je examens eruit?

Coolsaet: Ik heb schriftelijke en mondelinge examens. Zelf neem ik het liefst mondelinge examens af, omdat je dan veel beter kunt toetsen wat men verwerkt heeft van de materie. In de twee eerste jaren kun je dat wegens de grote studentenaantallen helaas niet doen, en daar geef ik schriftelijke examens. Dat zijn altijd open vragen, die verder peilen dan de naakte feiten. Mijn vragen beginnen dikwijls met "Leg uit..." of "Waarom...". Je moet niet alleen weten wat er gebeurd is, maar ook en vooral waarom. Op de mondelinge examens peil ik naar verschillende onderdelen van de cursus, meestal zonder dat de studenten dat zelf beseffen. Aan de hand van één vraag toets ik het geheel van de cursus.

GUIDO: Wat doe je met een student die voor je ogen zit te sterven van de zenuwen?

Coolsaet: Dat gebeurt wel eens, en dan probeer ik die persoon te kalmeren. Je hebt trouwens heel snel door of achter die zenuwen kennis zit of niet. Zelfs bij iemand die de eerste vijf minuten zit te stamelen van de zenuwen, kan je heel snel doorhebben waarom hij zo nerveus is. Is het omdat hij voor een verschrikkelijke prof zit, of omdat hij zijn stof niet kent? (lacht)

GUIDO: Stel dat je bij je pensioen een koperen gedenkplaatje krijgt in de faculteit. Wat zou daarop moeten staan?

Coolsaet:(zonder nadenken) Je leeft maar één keer!

(HDP)