Teodora Ana Mihai over 'Waiting for August'

De jonge documentairemaakster Teodora Ana Mihai, die geboren werd in Roemenië, in Amerika studeerde en in België woont, trok met haar camera naar de Roemeense stad Bacau. Daar volgde ze maandenlang het dagelijks leven van zeven minderjarige kinderen die samenleven in een armtierig woonblok terwijl hun moeder noodgedwongen de kost verdient in Italië.
Waiting for August grijpt naar de keel, net als het levensverhaal van Teodora zelf trouwens.
 
Economische migratie is een wijdverspreid fenomeen in het Roemenië van vandaag. In iedere straat wonen kinderen die zich uit de slag moeten trekken terwijl hun ouders de kost verdienen in West-Europa. "De situatie in mijn kindertijd was anders en liep toch enigszins parallel met die van het gezin uit de film," zegt Teodora. "Ik heb vandaag nog altijd een nauwe band met mijn geboorteland." De filmmaakster identificeert zich voelbaar met de 15-jarige Georgiana uit Waiting for August en vertelt zo empathisch over haar filmervaring dat ze tijdens het interview een paar keer de krop in de keel krijgt.
 
GUIDO: Vertel eerst eens je eigen verhaal.
Teodora: Het is geen toeval dat ik Waiting for August heb gemaakt, want de film is gelinkt aan mijn eigen achtergrond. In 1988 zijn mijn ouders gevlucht uit communistisch Roemenië. Ik was toen zeven en bleef in Roemenië achter bij mijn tante. Ik was enig kind en door mij achter te laten, hadden mijn ouders de geheime diensten ervan overtuigd dat ze zouden terugkeren. Ik was nog heel jong en kende de ware toedracht niet. Ze zouden twee weken wegblijven, maar ze kwamen maar niet terug. Ze zagen geen toekomst in Roemenië en kregen politiek asiel in België. Toen probeerden ze me het land uit te krijgen om het gezin te herenigen, maar die procedure heeft meer dan een jaar geduurd. Ik was ondertussen in goede handen, maar die periode van eindeloos wachten heeft me geraakt. Ondertussen zijn we vijfentwintig jaar later en ik zag dat de geschiedenis zich aan het herhalen is, weliswaar in een ander kleedje. Vandaag trekken ouders massaal het land uit wegens economische problemen.
GUIDO: Een van die achtergebleven gezinnen heb je geportretteerd in Waiting for August. Hoe heb je hen gevonden?
Teodora: Na een zoektocht die acht maanden heeft geduurd. Eerst heb ik mijn oor te luister gelegd bij de Roemeense diaspora in België. Veel mooie verhalen, maar ik voelde niet onmiddellijk een klik. Via via ben ik dan in Bacau terechtgekomen, een stad een paar uur ten noorden van Boekarest. Een sociaal assistente had me getipt dat in een bepaalde school veel kinderen zaten van wie de ouders uit economische noodzaak waren vertrokken uit Roemenië. Ik ben daar naartoe gegaan en heb er het geluk gehad de vijf jongste broers en zussen van de familie uit de film te ontmoeten. Ik was meteen verkocht.
GUIDO: Waren zij ook meteen verkocht?
Teodora: Eigenlijk wel. Ik heb hen uitgelegd wat ik van plan was, waarom ik het wou doen, wat mijn verhaal was en waarom ik hen een stem wou geven. Meestal wordt het verhaal verteld van migranten die vertrekken, niet van de familieleden die achterblijven. Terwijl het verhaal van de achterblijvers even boeiend en relevant is.
GUIDO: Was het moeilijk om de moeder te overtuigen?
Teodora: Daar was ik bang voor, want ze zat al in Italië toen ik voor het eerst in Bacau kwam. Dat moest dan telefonisch gebeuren en daar was ik toch wel nerveus voor. Maar de kinderen hadden me op het hart gedrukt dat hun mama heel lief is en dat ze het wel goed zou vinden. Met die informatie in het achterhoofd heb ik mijn moed bijeengeschraapt en heb ik die mevrouw gebeld. Toen ze begreep dat ik niet belust was op sensatie maar een mooi en humaan verhaal wou vertellen om deze problematiek bespreekbaar te maken, stemde ze toe, enigszins tot mijn verrassing.
GUIDO: Heb je eerst tijd doorgebracht bij de familie zonder camera?
Teodora: Niet zo heel lang. We zijn vrij snel beginnen te filmen omdat ik wou dat de camera en ik één werden. De kinderen moesten zo snel mogelijk de camera beschouwen als een vriendelijke aanwezigheid. Ik was er niet alleen, er was nog een cameraman en een geluidsman, en ik wou dat ze ons identificeerden met de camera. Dat is gelukt.
GUIDO: Er is geen voice-over, er zijn geen interviews: de film is fly on the wall. Is dat eigenlijk mogelijk? Gaan mensen - en zeker kinderen - zich niet anders gedragen als ze weten dat ze worden gefilmd in hun eigen huis?
Teodora: In het begin was het een beetje vreemd. Er is veel werk in gekropen om de nodige intimiteit te verkrijgen. Eerst moet een band worden gecreëerd en dan pas krijg je toegang tot de mensen die je filmt. Maar dat verliep vrij natuurlijk, omdat ik veel empathie voelde voor het gezin, en blijkbaar was dat wederzijds. Vanaf dat moment is de camera bij wijze van spreken verdwenen.
GUIDO: De moeder zie je, behalve op het einde van de film, alleen via Skype. Dat maakt haar bijna abstract.
Teodora: Voilà. Een soort virtuele ouder. Ze is er heel de film lang, haar stem is aanwezig, af en toe is er een wazig beeld via Skype, en zo leer je haar geleidelijk aan kennen, wordt ze langzaam maar zeker een persoon van vlees en bloed.
GUIDO: Met hoeveel uur film ben je teruggekomen?
Teodora: Veel. Zo'n honderdvijftig uur. Die moest ik dan herleiden tot anderhalf uur, wat ongelooflijk moeilijk was, omdat ik zoveel mooie momenten had gedocumenteerd. Dan moet je je concentreren op het verhaal dat je wil vertellen. Gaandeweg had ik daar wel een goed idee van en wist ik wat ik nodig had en wat overbodig was.
GUIDO: Je was niet alle dagen aanwezig in hun appartement, veronderstel ik?
Teodora: We hadden vijf draaiperiodes, maar daartussen stond ik wel permanent in contact met hen via Skype en Facebook. Zo wist ik wat er op til was, wat er stond te gebeuren. Ik had een goed idee van hoe hun jaar er zou uitzien. De verjaardag van Georgiana wou ik absoluut niet missen, en ik wist dat de moeder er niet zou zijn voor Pasen, de belangrijkste feestdag in Roemenië. Dat soort momenten wou ik zeker meemaken. Verder ook de examens en de terugkeer van de moeder. Dat waren allemaal gebeurtenissen die ik absoluut wou documenteren.
GUIDO: Hoe is de film in Roemenië ontvangen?
Teodora: Heel goed, tot mijn groot genoegen. Het was uiteraard mijn wens dat de mensen daar er ook iets aan zouden hebben. Hier in België kijk je wellicht op van het feit dat een gezin met minderjarige kinderen zich alleen uit de slag moet trekken terwijl de moeder in het buitenland werkt, maar voor Roemenen is dat een alledaagse situatie. Als er ginder over wordt gesproken, worden doorgaans alleen de meest tragische gevallen belicht.
GUIDO: Misschien moeten wel eens benadrukken dat Waiting for August geen miseriefilm is. Gezien de omstandigheden doet het gezin uit de film het juist heel goed.
Teodora: Correct. Ik wou de nadruk leggen op de moed en de overlevingskracht van die kinderen.
GUIDO: Ik zou wel willen weten hoe het verdergaat met hun leven. Ga je over vijf jaar nog eens terug met je camera?
Teodora: Grappig dat je die vraag stelt, want ik speel inderdaad met dat idee. Binnen vijf jaar is misschien te vroeg, maar binnen een jaar of acht, om te zien hoe ze zijn geëvolueerd. Zij behoren uiteindelijk tot de generatie die binnen tien jaar Roemenië zal moeten rechthouden. Hoe zal hun toekomst eruitzien met de fundamenten die ze nu krijgen en welke keuzemogelijkheden zullen ze hebben? Daar zit een vervolgfilm in, als zij ervoor openstaan. En wie weet waar ik binnen acht jaar sta?
 
(HDP)