Proffen op sterk water: straffe laboverhalen en medische experimenten op studenten

Ah zo, universiteiten en hogescholen zijn veilige oorden? Mooi niet. Volg eens enkele wetenschappelijke primussen naar hun laboratoria en ontdek er proefbuisjes met de meest gemene virussen, geheime kernreactoren en proffen op sterk water.
Wij overdrijven? Ok, maar wees gerust dat het borrelt in de hoofden en kelders van de wetenschappers. Eureka!

Naast pinten pakken en proffen in de fik steken wordt er in de labo's aan de uniefs en hogescholen ook ernstig onderzoek geleverd. Welke raadselachtige testen doen die studenten daar? En is de geur van dode of levende proefpersonen wel te harden? Maar nog belangrijker: worden hier de Einsteins van de 21ste eeuw ontdekt? Wij vroegen onze goede vriend Barabas een witte schort te leen en doken de wetenschappelijke (onder)wereld in. Zijn wij vooral geïnteresseerd in brandend zuur, ontplofte proffen en eigenzinnige experimenten? Absoluut!

"Toen ze zich bukte om te kijken of haar bunsenbrander goed werkte, spatte het zwavelzuur in haar gezicht"

Studenten die zelf blunders begaan, zwijgen in alle talen. Maar medestudenten vertellen maar al te graag hoe stuntelig hun collega's zijn. Al is het maar omdat ze er dan zelf beter uit komen. Zo ook Leen Hoeck, kandidatuurstudent scheikunde: "Meer dan een verbrande vinger heb ik tot nog toe niet meegemaakt. Maar een meisje waar ik mee samenwerkte, heeft wel iets pijnlijks beleefd. Tijdens haar praktijklabo anorganische scheikunde moest ze een proef uitvoeren waarbij ze zwavelzuur moest verhitten. Zo'n proef is vrij gevaarlijk omdat het zuur kan spatten. Daarom houden we die proeven in een 'trekkast', een miniruimte voor gevaarlijke proeven zeg maar. De kast is helemaal afgesloten en voorzien van onderdruk, zodat alle scary dampen afgezogen worden. Aan de voorkant zit een glazen schuifdeur die je helemaal of gedeeltelijk naar beneden kan laten tot op het werkvlak. Anders zie je niet wat je doet natuurlijk. Tijdens het werken aan zo'n proef laat je die normaal gezien naar beneden tot ongeveer dertig centimeter van het werkblad, zodat je ogen beschermd zijn maar je nog wel met je armen eronderdoor kan om bijvoorbeeld aan je opstelling vloeistoffen toe te voegen."

Dat lijkt ons aangewezen, ja. Wij zouden ons al beschermen met ooglappen, skibril en mondmasker.

"Mijn collega dus niet, er was immers een glazen wand. Maar goed, dat meisje was aan het wachten tot de vloeistof in de kolf van kleur veranderde. Ze wilde snel voortdoen, want ze had megahonger, en als je te laat aan het studentenrestaurant bent, kan je uren aanschuiven. Om een of andere reden duurde het bij haar heel erg lang voor de kleur veranderde, en ze werd ongeduldig..."

Nattigheid op komst, dat voelen we aan ons water.

"Juist. Ze kwam dus op het briljante idee om zich te bukken zodat ze onder het raam kon kijken, om te zien of haar bunsenbrander wel goed brandde. Net op dat ogenblik 'ontplofte' het zwavelzuur, en spatte het door heel de kast recht in haar gezicht. Meteen heerste er natuurlijk grote paniek. Gelukkig wist de assistent die erbij was goed wat hij moest doen, en stopte haar hoofd direct onder de kraan. Echt minutenlang. Toen het hevigste branden gedaan was, stuurde hij haar naar haar kot waar ze twee uur onder de douche moest gaan staan. Totaal uitgespoeld en verschrompeld kwam ze er onderuit. Maar dankzij die 'watervalbehandeling' heeft ze er gelukkig niks aan overgehouden, buiten een aversie aan lange douches."

Eh, had ze nog honger daarna?

"Een kameraad daagde mij uit om mijn kater te bestrijden met pure alcohol. Mijn gezicht kreeg alle kleuren van de regenboog"

Honger had Kurt Nys niet, maar dorst des te meer. Na een feestelijke nacht wilde de natuurkundestudent als een echte man zijn kater bestrijden. In het labo moet er wel een middel voorhanden zijn, dacht de wakkere wetenschapper. Een middel, wat zeggen we: pure alcohol! De strafste rum met het hoogste alcoholpercentage (80%) is al 'vrij' dodelijk. Maar Kurt geloofde rotsvast in het principe 'kwaad met kwaad bestrijden'. Toen een kameraad hem dan ook nog uitdaagde om, bij gebrek aan bloody mary, een slokje pure alcohol (de volle 100%) te nemen, stemde de nog licht benevelde gek toe: "Ik denk dat ik echt nog halfdronken was toen ik de fles opende. Na wat aarzelen heb ik dan toch een scheut naar binnen gegoten. Pas na een paar seconden kreeg ik een ongelooflijke hoestbui. Ik dacht dat ik eraan was. Mijn keel schrapen en spuwen hielp allemaal niet meer. Nadien hoorde ik van mijn collega's dat mijn gezicht alle kleuren van de regenboog kreeg. Nu ja, ik heb die weddenschap dan toch gewonnen. Maar die gratis pinten heb ik die week toch aan mijn neus voorbij laten gaan. Ik kon even geen alcohol meer zien. Maar dat heeft dan ook maar een week geduurd, hoor (lacht)."

In de labo's worden wel meer vloeistoffen gebruikt die voor verscheidene doeleinden kunnen worden gebruikt. Volgens Kurt is waterstofchloride (HCl) zo'n goedje: "HCl is handig als schoonmaakmiddel, onmisbaar in zwembaden én het is een bijzonder goed alternatief voor neusdruppels. Het geeft echt een heel speciaal gevoel: je neemt de fles, haalt de stop eraf, je houdt je adem in en houdt je neus vlak boven de opening. Eén voorzichtige snuif opent meteen alle neusopeningen en aanverwanten. De doordringende chloorsmaak die je de rest van de dag bijblijft, het brandende gevoel in de slijmvliezen en de tranende ogen moet je er dan wel bijnemen."

"In de labo's was nog nooit radioactiviteit ontdekt, tot de dag dat de controleurs in de buurt van de Italiaanse Alessandra kwamen"

De Vlaamse universiteiten hebben ook de goede gewoonte om hun labo's open te stellen voor buitenlandse studenten en doctorandi, in het kader van allerlei uitwisselingsprogramma's. "In de meeste gevallen is het heel boeiend om met iemand uit het buitenland het labo te delen," zegt ingenieur Nadine G. "Je moet er natuurlijk ook de plaatselijke gewoontes en rariteiten bijnemen. Toen ik aan de Leuvense universiteit studeerde, kwam een Italiaanse schone een paar jaar doctoreren. Ze had hele goede resultaten behaald in Italië, dus iedereen was dolenthousiast. Het enige probleem was dat het meisje nog nooit van orde had gehoord. Haar werkplaats werd al snel legendarisch, bij collega's zowel als bij onderhoudspersoneel. Het was een beetje de running gag van het labo: 'als je iets van je instrumenten kwijt bent, ga dan eens kijken bij Alessandra. Maar zet een helm op!' Het was eigenlijk best amusant... Tot het tijd was voor de regelmatige controle op radioactiviteit - een standaardprocedure bij alle labo's waar radioactieve stoffen worden gebruikt. Normaal worden er in de gewone labo's geen radioactieve stoffen gebruikt, alle labo's hebben een speciaal 'radiolab' waar de testen worden uitgevoerd, met heel gedetailleerde gebruiks- en onderhoudsrichtlijnen en aparte speciale onderhoudscontainers. Die moesten voorkomen dat stoffen of afval uit het radiolab tussen het gewone afval zouden terechtkomen. Daardoor werd er tijdens de standaardcontroles in de gewone labo's normaal gezien geen enkele radioactiviteit waargenomen. Tot op de dag dat ze in de buurt kwamen van Alessandra's werkplaats..."

"Zelfs haar hond kreeg een beurt"

De lieftallige Italiaanse bracht duidelijk leven in de brouwerij. Toen de geigerteller, het apparaat om radioactieve stralingen op te meten, in de buurt van Alessandra's plek kwam, sloeg het ding helemaal tilt. "Het toestel ging echt helemaal in het rood. De teller werd opnieuw afgesteld om te zien welke graad van radioactiviteit in het lokaal aanwezig was en het resultaat loog er niet om: zware besmetting. Het labo werd meteen ontruimd."

Had Alessandra moeite met de Nederlandstalige instructies of was ze een vermomde natuurramp?

"Dat hebben we nooit geweten. Maar het strafste was dat ze niet enkel haar potjes radioactieve stoffen naast haar pennenzak op haar bureau bewaarde in plaats van in het radiolab. Na onderzoek bleek ze simpelweg de producten in de vuilnisbak naast haar werkplaats te deponeren. Met een ongelooflijk grote besmetting tot gevolg. Wat volgde was een nooit geziene schoonmaakoperatie van het hele labo, de trappen, de lift en de hal. Ook de binnenkoer moest onder handen genomen worden, blijkbaar had Alessandra ook op de vloer gemorst, en erdoor gelopen, zodat er stoffen aan haar schoenen waren blijven kleven. Zelfs haar auto, appartement en hond kregen een beurt!"

"Omdat ik me had overslapen zag ik 1250 euro aan mijn neus voorbijgaan"

De Italiaanse Alessandra was op zich al een medisch experiment, maar jonge mensen bieden zich de dag vandaag ook geregeld aan als proefpersoon voor medische proeven. Want: kassa kassa! Enkele jaren geleden meldde Kristof Van Roy zich in een Antwerps ziekenhuis om deel te nemen aan zo'n experiment. "Natuurlijk deed ik het voor het geld, maar ik wilde toch ook wel weten of zulke experimenten werkten, of de middelen althans. Nu ja, je weet natuurlijk nooit of je een echt middel krijgt of een placebo. Maar goed, ze hebben daar allemaal maten genomen: onder meer mijn gewicht, lengte van mijn voorarm en dikte van mijn huidplooien. Ze stellen je ook allerlei vragen over je seksleven, rookgedrag en druggebruik. Omdat ik roker was, heeft het lang geduurd tot ik werd opgeroepen. Maar vorig jaar heb dan toch meegewerkt aan het testen van een antirookvaccin. Eerst werd ik nog onderworpen aan enkele tests zoals het meten van mijn hartslag, bloedonderzoek en de reactie van het lichaam op het roken van een sigaret. Voor het experiment moest ik zeventien keer naar het ziekenhuis. Na mijn eerste vaccinatie moest ik een dagboek bijhouden met daarin het aantal sigaretten dat ik per dag rookte en de medicijnen die ik gebruikte. Ik moest ook noteren of ik reacties vertoonde op de plaats van inspuiting. Om de twee weken moest ik terug, de ene keer kreeg ik een vaccinatie, de andere keer niet. Zo ging het een hele tijd door. Tot ik me op een ochtend overslapen had. Toen was het ineens afgelopen. Ik mocht niet meer meedoen. Daar heb ik nog wel een tijdje om gevloekt. Door één keer te lang te slapen heb ik 1250 euro aan mijn neus laten voorbijgaan."

(RE)

Wetenschappelijke toogpraat

"Alles wel overwogen is het voor ieder mens belangrijker over een goede spijsvertering te beschikken dan de laatste zin der dingen te kennen."

Frederik II de Grote (1712-1786) ­ de filosoof von Sanssouci ­ aan de wiskundige en filosoof Jean d'Alembert (1717-1783).

"De enige verstandige manier van opvoeding bestaat erin een voorbeeld te zijn, desnoods een waarschuwend voorbeeld."

Albert Einstein (1879-1955). Duits-Amerikaans fysicus. Nobelprijs natuurkunde 1921.

"Alle veralgemeningen zijn gevaarlijk, zelfs de zonet genoemde."

Alexandre Dumas (1802-1870). Frans schrijver.

"De enige man die echt niet zonder vrouwen kan leven is de gynaecoloog."

Arthur Schopenhauer (1788-1860). Duits filosoof.

"Een slecht presterende chirurg beschadigt 1 persoon per keer. Een slecht presterende leerkracht beschadigt er 130."

Ernest Boyer. Voorzitter van the Carnegie Foundation for Advancement of Teaching.