The Polar Express

Ho ho ho, en Merry Christmas aan de eenzame ziel die op kerstavond op de Guido-site is terechtgekomen. Is het omdat je dat hele kerstgedoe haat? Prima, dan zit je goed bij ons, want wij gaan voor de gelegenheid eens feestelijk spaanderhout maken van Robert Zemeckis' The Polar Express.


Pas op, eigenlijk willen wij geen slecht woord opperen over Bob Zemeckis. Zijn Back to the Future is een tijdloze klassieker die we wel al honderd keer hebben gezien, en Forrest Gump was een meesterlijk stukje emo-cinema dat sprankelde van originaliteit. Maar Zemeckis is ook een man die gek is op nieuwe technologieën en geen technische uitdaging uit de weg gaat. Zo durfde hij het aan om klassieke Looney Tunes-animatie te vermengen met live action, met de nerveuze hit Who Frames Roger Rabbit tot gevolg. En Bob was een van de eersten die digitale special effects introduceerde in de gewone film, denk maar aan de bizarre capriolen die Meryl Streep uithaalde met haar nek in Death Becomes Her. En ook de digitale insertie van Tom Hanks in de archieffilmpjes in Forrest Gump geeft blijk van Zemeckis' fascinatie voor wat technologie kan betekenen in de cinema.

Dat zulke werkwijze ook aanleiding kan geven tot pijnlijke uitschuivers, bewijst zijn nieuwste film The Polar Express. Zemeckis was al jaren een fan van het gelijknamige kinderboek van Chris Van Allsburg, een boek dat hij elk jaar met Kerstmis voorleest aan zijn kinderen. Het is het verhaal van een jongetje dat begint te twijfelen aan de echtheid van de kerstman en hoe die z'n cadeautjes door de schoorsteen kiepert. Hij ligt op kerstavond in z'n bed te woelen en te worstelen met die knagende twijfel. Tot plots, buiten in de sneeuw, een gigantische trein knarsend tot stilstand komt. Een trein naar... de Noordpool, waar de kerstman huist.

De bekroonde Amerikaanse jeugdschrijver Chris Van Allsburg illustreerde zijn boek met sfeervolle olieverfschilderijen. Zemeckis' uitgangspunt was: ik maak een film die de sfeer van die schilderijen zoveel mogelijk tot leven laat komen. Die schilderijen moeten bewegen, de sfeer moet intact blijven. Maar hoe moest-ie dat doen? "Met computeranimatie natuurlijk", is het antwoord dat anno 2004 blijkbaar het enige mogelijke is. Zemeckis' designteam ging aan het werk om een zo feeëriek mogelijk kerstdecor uit te tekenen, daarbij zo dicht mogelijk aanleunend tegen de warme grafiek van Van Allsburg.

De sneeuwdecors, de trein, de stad van Santa Claus, met de nodige designers in huis en een reusachtig Hollywoodbudget zou dat wel lukken. Dat was het probleem niet, kijk maar naar de duizelingwekkende scène waarin een treinticket het raampje uitwaait, meefladdert met een roedel wolven, van een waterval dondert, opgepikt wordt door een arend, enzovoort enzoverder, een staalkaart van technisch kunnen. Maar dat was niet genoeg. Het echte probleem luidde: hoe plaatsen we hier zo echt mogelijke personages in? Een stel kinderen, een sympathieke treinconducteur, duizenden elfen, de kerstman himself... hoe moesten die aangepakt worden? Zemeckis koos weer eens radicaal voor een nog nooit eerder gebruikte techniek, die hij 'performance capture' doopte. De acteur krijgt een paar honderd 'ijkpunten' op z'n gezicht gekleefd, die door de computer worden gemeten en op het scherm vertaald in subtiele gelaatsuitdrukkingen. Op die manier kon Tom Hanks maar liefst vier verschillende rollen vertolken in The Polar Express. En konden volwassen acteurs moeiteloos de rollen van de kids op zich nemen.

Dacht men. Want ergens is iets misgelopen, en Zemeckis heeft niet de moed gehad om dat in te zien of toe te geven. Drie of vier duizelingwekkende sequensen waarin de trein rollercoastergewijs door de sprookjeslandschappen dendert, kunnen niet camoufleren dat de personages in deze film totaal mislukt zijn. De performance capture-techniek, die volle menselijke warmte in een digitaal personage moest pompen, heeft net het tegenovergestelde effect. De personages zijn gewoonweg akelig! Het lijken wel zombies, of van die bewegende poppen uit pretparkattracties. Echt? Voor geen meter: voor ons is performance capture een doodgeboren kind, want als je deze steriele personages op kerstavond loslaat op 's werelds snotneuzen, zullen in duizenden huizen nachtmerries en angstdromen de rust vergallen tot het koude priemen van de kerstochtend. Neem nu die elfen, wat een verschrikkelijke gedrochten, ons haar ging er rechtop van staan. Of de kerstman: wie bij de plastieken pedo uit deze film op schoot gaat zitten, vráágt gewoon om onverwerkte jeugdtrauma's. Performance capture lijkt ons dan ook een techniek die beter geschikt was om het boeiende leven van Marc Dutroux te verfilmen, dan om er deze angstwekkende bewerking van een geliefd kinderboek mee te maken. Nee, Gert Verhulst, laat dat telefoontje naar Zemeckis maar zitten.

(JC)