Christine Van Broeckhoven versus het wetenschapsonderwijs

Christine Van Broeckhoven is professor moleculaire genetica aan de Universiteit Antwerpen. Met haar onderzoek naar de genetische basis van onder meer de ziekte van Alzheimer behoort ze tot de wereldtop in haar discipline.
 De masterstudenten biochemie en biomedische wetenschappen aan de Campus Drie Eiken in Wilrijk kennen haar als een veeleisende, maar toegankelijke prof.

 

GUIDO: Wetenschap is hipper dan ooit en duikt op in populaire programma's op radio en tv. Toch blijkt het steeds moeilijker jongeren te motiveren om exacte wetenschappen te gaan studeren.

Van Broeckhoven: De harde wetenschappen, zoals wiskunde, scheikunde en fysica, worden door heel wat studenten als moeilijk ervaren. Ook soms als minder interessant, al hangt dat dan weer af van hoe leerkrachten les geven. De oorzaak moet je volgens mij zoeken bij het onderwijssysteem in België, dat niet voldoende geëvolueerd is. Er moet ontzettend veel kennis worden overgedragen aan de studenten. Veel meer dan vroeger, en dat allemaal in diezelfde zes jaar van de humaniora. In de eerste twee, tot zelfs vier jaar krijgt iedereen hetzelfde pakket wetenschapsvakken, in vergelijking tot niet-wetenschapsvakken. Dat ervaren de studenten soms als te veel. Tegelijk zijn de leerkrachten vaak ook niet mee geëvolueerd, en ze hebben niet altijd de didactische middelen ter beschikking om die toegenomen kennis over te dragen op hun leerlingen. Dat merk je. Neem nu een vak als fysica, wat uiteindelijk toch een toepassing van de wiskunde is. Als dat door een gemotiveerde leerkracht wordt gegeven, die associaties kan leggen met het dagelijks leven van zijn studenten, dan blijken ze doorgaans wel geïnteresseerd zijn, en zijn ze vaak geneigd om later zelf wetenschappen te gaan studeren.

GUIDO: Het is dus de schuld van het middelbaar onderwijs.

Van Broeckhoven: Ook het universitair onderwijs maakt fouten. Veel professoren in de wiskunde en de fysica zijn al evenmin geëvolueerd. Ze doceren, in plaats van interactief te werken met hun studenten. Maar daar wordt momenteel hard aan gesleuteld. De relevantie van wetenschappen zou meer moeten worden benadrukt, en dat gebeurt te weinig. Eén plus één is twee. Waarom dat twee is, daar wordt bijna nooit over gediscussieerd. Het is gewoon zo, en daarmee uit. Wat je ermee kan doen, daar wordt niet over gesproken. Tja, zo kweek je geen begrip.

Product van de genetica

GUIDO: Ervaar jij lesgeven als een last?

Van Broeckhoven: Zeker en vast niet. Het is wel zo dat ik een druk programma heb, en dat het daardoor soms wel zwaar weegt. Ik werk zeven dagen op zeven. Mijn discipline is een zeer dynamische wetenschap. De cursus moet constant worden bijgewerkt, je moet steeds blijven bijlezen. Dat vraagt een extra inspanning, die voor meer statische vakken misschien niet nodig zou zijn. Maar ik geef wel bijzonder graag les, vooral als het in mijn eigen discipline is. Die stof beheers ik heel goed, wat het voor mij al eenvoudiger maakt, en ik bouw ook graag iets op. Ik begin vanuit de moleculaire biologie, en kom zo uit bij de moleculaire genetica. Ik leg associaties, geef inzicht. Dat vraag ik ook op het examen: niet alleen reproduceren, maar er ook iets mee doen. Ik haal ook altijd een aantal maatschappelijke aspecten aan, die in de genetica zeker relevant zijn. Als ik een vraag stel in de les, is er in het begin geen enkele student die durft te antwoorden. Ze fezelen tegen mekaar, maar er is geen enkele die iets hardop durft te zeggen. Tegen het einde van de cursus zijn dat in mijn ogen echter andere mensen geworden. Ze durven wél spreken, gaan zelfs onderling in discussie, en dan vind ik dat het mij weer eens is gelukt. Elk jaar opnieuw zie ik die evolutie bij mijn studenten en ben ik weer blij dat ik heb lesgegeven.

GUIDO: Een redenering van de universiteit zou kunnen zijn: professor Van Broeckhoven doet heel belangrijk onderzoek naar Alzheimer. Laat haar dus alsjeblieft geen tijd verliezen met lesgeven en thesissen lezen.

Van Broeckhoven: Ik denk dat het wel belangrijk blijft om les te krijgen van experten. Dat kun je niet overlaten aan bijvoorbeeld enkel en alleen maar onderwijsprofessoren. Die twee horen gewoon samen. Je kan onderwijs en onderzoek niet van mekaar scheiden. Zolang ik kan lesgeven op masterniveau, vanuit een soort expertise, blijf ik het graag doen. Ik vind de interactie met jonge mensen nog altijd bijzonder aangenaam. Zo kan ik ze ook overtuigen van het belang van mijn wetenschap. De kennis van genetica bijvoorbeeld. Vandaag de dag zou toch iedereen genetica moeten kennen? Iedereen is een product van de genetica.

Jeugdige overmoed

GUIDO: Heb je zelf een zicht op je reputatie?

Van Broeckhoven: Ik weet dat de studenten vroeger schrik hadden van mij. Ik ben veeleisend en kwam blijkbaar vrij hard over. Nou ja, hard, ik noem dat liever kordaat. Ik heb de indruk dat dat de laatste tijd wat verminderd is, maar dat kan ook zijn omdat ik de feedback niet heb gekregen. Op persoonlijk vlak heb ik over het algemeen een goed contact met mijn studenten.

GUIDO: Je hebt zelf twee dochters die ongeveer de studentenleeftijd hebben. Herken je in hen je eigen studententijd?

Van Broeckhoven: Mijn oudste dochter is pas 24 geworden, en is net begonnen aan een doctoraat biologie, hier op deze campus. Er is natuurlijk een puur wetenschappelijk verschil: zij houdt zich als biologe meer bezig met populaties en organismen dan met cellen en moleculen, zoals ik doe. Maar qua drijfkracht als wetenschapper herken ik er mij wel in. Ze heeft ook dat jeugdige enthousiasme in zich, inclusief de bijbehorende portie naïviteit. Als je je nog niet bewust bent van een aantal politieke factoren die mee beslissen over de toekenning van mandaten aan studenten of aan onderzoeksprojecten en zo, dat is eigenlijk wel mooi... Ik hoop dat ze die naïviteit nog lang kan behouden! (lacht)

GUIDO: En je andere dochter?

Van Broeckhoven: Die is twintig jaar, was aan een opleiding verpleegkunde begonnen, maar is daarmee gestopt. Ze heeft besloten om te gaan werken, wat haar blijkbaar ook vrij goed lukt. Die keuze is voor mij misschien iets minder goed te begrijpen, omdat studeren altijd een van de belangrijkste doelstellingen in mijn leven is geweest. Leren en studeren zijn voor mij zeer belangrijk, terwijl zij dat nu net níet wil doen. Dat respecteer ik, maar ik vind het wel moeilijk. Maar goed, ik zie veel jeugdige overmoed, en ik zie geen negativisme, dus dat vind ik alvast een positief punt.

GUIDO: Je hebt meegewerkt aan de Grote Vragen op Canvas. Academici die op tv verschijnen, wekken wel eens wrevel op bij hun confraters. Vraag het maar aan Rik Torfs.

Van Broeckhoven: Dat wekt zeker wrevel op. Vanaf het moment dat je afwijkt van de geijkte middenweg, wek je wrevel op. Ik ben gewoon van wrevel op te wekken. Ik wek heel veel wrevel op bij mensen, ook als ik niets doe. Bijgevolg maakt het mij allemaal niet veel uit, en kan ik beter wél iets doen, zeker als het iets is wat ik graag doe.

(HDP)