Dubbele Gouden Palm-winnaars JEAN-PIERRE en LUC DARDENNE

In mei van dit jaar schreven Jean-Pierre en Luc Dardenne geschiedenis. Zes jaar na Rosetta wonnen de Luikse broers voor de tweede keer de Gouden Palm op het filmfestival van Cannes met hun nieuwe film L'Enfant, een pakkende prent die je nu ook in de Belgische zalen kunt gaan bekijken.


L'Enfant is het verhaal van Bruno en Sonia, respectievelijk 20 en 18 jaar jong, die samen een kind krijgen. Bruno (een schitterende rol voor Jérémie Renier, die in 1996 als veertienjarige ook al te zien was La Promesse, de doorbraakfilm van de gebroeders Dardenne) is steeds op zoek naar gemakkelijk verdiend geld en besluit zijn pasgeboren zoontje te verkopen aan een bende mensenhandelaars.

 

Luc: Hij is een jongen die er maar wat op los leeft, die overleeft door links en rechts wat te scharrelen: een kruimeldiefstal, een beetje zwendel, wat bedelen... Hij leeft van dag tot dag en neemt wat hij kan krijgen. Als hij het ergens beu is, trekt hij gewoon verder. Hij is nergens aan gehecht. Wanneer dan op een dag een kind verschijnt in zijn leven, voelt hij daar niets voor. Dat kind is voor hem louter een voorwerp dat hij kan verkopen.

GUIDO: Omdat hij zo'n flierefluitende losbol is, vind je Bruno het eerste kwartier van de film nog vrij sympathiek.

Jean-Pierre: Het is beter een personage te hebben dat je niet vanaf de eerste minuut in het laatje 'sympathiek' of 'onsympathiek' kunt onderbrengen. Wij proberen een mens te portretteren in al zijn complexiteit, zodat je je er als kijker betrokken bij kunt voelen, ondanks dat wat hij allemaal uitspookt.

GUIDO: En dan besluit hij zijn kind te verkopen. Beseft hij niet wat voor een verschrikkelijke daad dat is?

Luc: Nee, Bruno beseft dat niet. Hij begrijpt het zelfs niet dat Sonia daarna niet meer van hem houdt. Hij denkt: "Ach, ze is boos, dat gaat wel over." Hij beseft de ernst niet van wat hij heeft gedaan.

GUIDO: Jullie hebben het idee voor deze film gekregen toen jullie een jonge moeder met een kinderwagen op straat zagen passeren.

Jean-Pierre: Ja, we hebben het verhaal bedacht van de persoon die we toen niet zagen, de vader. We hebben heel veel gepraat over wie die vader zou kunnen zijn, en hoe hij zou hebben gereageerd op de geboorte van dat kind. Maandenlang hebben we daarover gefantaseerd en ideeën op papier gezet. Daar hebben we dan cijfertjes voor geplaatst, en daarna heeft mijn broer de eerste versie van het scenario geschreven. Ik heb dat gelezen, heb mijn opmerkingen gegeven, en Luc heeft het scenario herwerkt. Na negen of tien versies heen en weer, hadden we het definitieve script. Maar het eigenlijke schrijfwerk, dat doet Luc.

De kijker heeft altijd gelijk

 

GUIDO: Jullie zijn ervoor berucht dat jullie geen medelijden hebben met de acteurs tijdens de opnamen. Dat wordt duidelijk in de akelig realistische scène waarin Bruno en zijn jonge kompaan bijna verdrinken in de rivier.

Luc: In dat vuile, smerige, ijskoude water! Onder water hadden we twee kikvorsmannen voorzien. De ene hield de benen van de kleine jongen vast, en de andere was verbonden met een touw. Als er aan dat touw werd getrokken, wist hij dat er iets mis was, en kon hij onmiddellijk ingrijpen. Dat touw was nodig omdat dat water zo vuil is dat je niets ziet. De acteurs waren dus volkomen veilig, en ze hadden onder hun kleren ook surfpakken aan die hen warm hielden. (lacht) Dacht jij dat ze echt in paniek waren? Dat bewijst met wat voor goeie acteurs wij werken!

GUIDO: Eenmaal ze uit het water zijn geraakt, probeert Bruno de jongen op te warmen. Is dat het moment waarop hij bij zichzelf ontdekt dat ook hij vaderlijke gevoelens kan koesteren?

Jean-Pierre: Dat zou je kunnen denken ja...

Luc: Mja... Voor ons hoef je niet op zoek te gaan naar één moment in de film waarvan je zegt: "Ha, dit is de ommekeer!"

Jean-Pierre: Maar het moment dat jij aanhaalt, kan een sleutelmoment zijn. Ongetwijfeld.

Luc: Als jij vindt dat dat moment in de film het keerpunt is, dan vind ik dat prima. Als je een andere scène had aangeduid, had ik dat ook prima gevonden. Als je vindt dat Bruno pas in de allerlaatste scène beseft wat hij heeft gedaan, dan vind ik dat ook goed. Wat wij belangrijk vinden, is dat het morele parcours dat Bruno aflegt in zijn hoofd onzichtbaar blijft. Je kunt niet filmen wat zich in iemands hoofd afspeelt. Dat moet je als kijker zelf invullen.

GUIDO: En als kijker heb je dan in principe altijd gelijk?

Jean-Pierre: Inderdaad!

Brommertjes en lederen salons

 

GUIDO: Op een bepaald moment zie je Jérémie Renier op zijn brommertje. Is dat een knipoog naar de openingsscène van La Promesse?

Luc: Dat is natuurlijk mooi meegenomen, maar dat is niet de reden waarom dat beeld in de film zit. Mobilettes zijn nu eenmaal de manier waarop men zich verplaatst in het milieu van Bruno. Ze hebben geen auto, en zo'n brommertje is ook handig om tasjes te roven. Maar dat je dan aan La Promesse heb gedacht, dat kan ik best geloven. Dat hadden we ook wel voorzien. Het is zelfs op hetzelfde kruispunt gefilmd, in Seraing.

GUIDO: Zijn jullie inmiddels volkshelden in Seraing, of beschouwt men jullie films daar als slechte reclame voor de gemeente?

Luc: Wel, ze hebben ons ereburger gemaakt...

Jean-Pierre: Wat toch wil zeggen dat ze trots zijn op ons.

Luc: Behalve misschien de grote winkelketens. Je hebt in Seraing van die enorme winkels met lederen salons en caravans en zo. Die zeggen wellicht wel eens: de Dardennes zijn daar weer met hun films die het imago van Seraing bezoedelen. Enfin, dat vermoed ik, maar ze hebben het ons nog nooit met zoveel woorden gezegd.

Jean-Pierre: Onze films gaan trouwens niet per se over het leven in Seraing. Het zijn portretten van een bepaald sociaal milieu. De personages zouden evengoed in La Louvière of in Antwerpen kunnen wonen, dat had verder geen verschil gemaakt. De verhalen die wij vertellen, zijn niet streekgebonden. Overal waar economische problemen zijn, zullen gelijkaardige sociale uitwassen de kop opsteken.

Vlaamse en Waalse cinema

 

GUIDO: Ik heb de indruk dat de Waalse cinema de laatste jaren veel interessanter is geworden dan de Vlaamse.

Jean-Pierre: (haalt zijn schouders op) Er is niet echt een filmbusiness in België, dus bijgevolg bestaat er niet zoiets als de Belgische film, of de Vlaamse film, of de Waalse film. Daar zit geen lijn in, het zijn gewoon individuele projecten, die heel verschillend zijn. En dat geldt zowel voor Vlaanderen als voor Wallonië.

Luc: Misschien dat het filmbeleid in Wallonië zich toch wat meer op de auteurs toespitst, en minder op het commerciële succes. Een jonge Waalse filmmaker die een slechte film maakt, zal een tweede kans krijgen. Wij zijn daar zelf het beste voorbeeld van: onze film Je Pense à vous uit 1992, dat is een slechte film. En toch hebben we mogen voortwerken, omdat ze dachten dat we misschien toch iets te vertellen hadden. Misschien is dat het probleem in Vlaanderen, dat men zich bij jullie te veel en te snel blindstaart op commercieel succes.

GUIDO: Deed die tweede Gouden Palm in Cannes nog meer deugd dan de eerste?

Jean-Pierre: Het was beide keren fantastisch. De eerste keer hadden we het niet verwacht. De tweede keer al evenmin, maar dan vooral omdat we onze uitnodigingsbrief voor het gala verkeerd hadden geïnterpreteerd. (lacht) Het was dus opnieuw een totale verrassing. Een schitterende verrassing!

Luc: Ja, en nu hebben we tenminste allebei een Gouden Palm op ons bureau staan. (lacht)

(HDP)