Professor BRICE DE RUYVER (Universiteit Gent)

Criminoloog Brice De Ruyver doceert strafrecht, strafrechtelijk beleid en drugsbeleid aan de Rechtsfaculteit in Gent. Toch brengt hij een groot deel van zijn tijd door in de Wetstraat in Brussel, waar hij de premier bijstaat als expert veiligheid
 en binnenlandse zaken.

"Dat werk in Brussel kadert juridisch volledig in mijn opdracht als prof," zegt De Ruyver. "Er is een contract tussen de rector en de eerste minister, waar ik het object van ben. Dat betekent concreet dat ik mijn werk in Brussel doe in het kader van wetenschappelijke dienstverlening. Met andere woorden: ik hou er niets aan over." De professor lacht fijntjes.

GUIDO: Als je werkt voor de premier, wil dat dan zeggen dat je per definitie tot dezelfde politieke familie behoort?

De Ruyver:(afgemeten) Absoluut niet. Het is dag in dag uit een plezier om te mogen werken voor de premier, maar ik besef zeer goed dat het politieke bedrijf mijn levensdoel niet is. Mijn biotoop is de universiteit. Toch vind ik het belangrijk dat ik dit doe, omdat ik heb gezien dat de samenleving op het vlak van veiligheid dicht bij een zwaar breekpunt was aanbeland, en dat het vertrouwen in de rechtsstaat nog niet is hersteld. Ik vond dat ik me als wetenschapper niet kon beperken tot onderzoeksrapporten en wetenschappelijke publicaties. Toen ik voor dit werk werd gevraagd, voelde ik aan dat ik het moest doen, dat ik mijn verantwoordelijkheid moest opnemen.

(On)veiligheid

GUIDO: Veiligheid is een van de hoofdthema's bij de komende gemeenteraadsverkiezingen.

De Ruyver: Ik ben ervan overtuigd dat we sinds de Octopus-hervormingen van 1999 veel beter af zijn dan voordien. We hebben decennialang een verwaarlozing van ons justitie- en politieapparaat gehad, en sinds Dutroux zijn de democratische partijen het er allemaal over eens dat daarmee een historische vergissing is begaan. Wilfried Martens noemt het zelfs een van de grootste vergissingen uit zijn politieke loopbaan. We komen van ver in dit verhaal. Ons huidige strafrechtelijk beleid is geen tien jaar oud. We hebben bovendien het nadeel dat de tijd tegen ons speelt: er is weinig nodig om dat vertrouwen weer te doen verdwijnen. Veiligheid is een zeer delicaat thema, en ik denk dat een partij als het Vlaams Belang geen oplossing biedt voor de problemen die zich stellen. Integendeel, hun aanpak zou de onveiligheid juist doen escaleren. Het is niet door het recht in eigen handen te nemen, door iedereen toe te laten op zijn eigendom te schieten op al wat beweegt, dat je een veilige samenleving krijgt. Er zijn in de wereld voorbeelden genoeg van samenlevingen die goed bewapend, maar zeer onveilig zijn. Ik vind dan ook dat de democratische partijen met open vizier deze challenge moeten aangaan. Men mag een dergelijke belangrijke problematiek niet overlaten aan een partij die er louter in extreme, gepolariseerde en ver van de realiteit afstaande termen over denkt.

GUIDO: Is het grootste probleem in jouw vakgebied niet dat vrijwel elk rationeel argument over veiligheid meteen botst tegen een muur van emoties?

De Ruyver: Ja, en dat is erger dan ooit. Ten tijde van de achtentwintig moordaanslagen van de Bende van Nijvel hebben wij nooit zo'n grote verwerping gekregen van de bevolking als vandaag voor veel meer geïsoleerde feiten, zoals de moord op Joe Van Holsbeeck. Indertijd was het voor iedereen duidelijk dat daar een structuur achter zat; tot op de dag van vandaag hebben we de daders van die moorden zelfs nog niet kunnen identificeren. Dat zegt enerzijds veel over de wijze waarop ons apparaat toentertijd functioneerde, maar anderzijds ook over het verschil in beleving van de bevolking. Dutroux heeft daar alle verhoudingen omgegooid. Dat bedoelde ik daarnet met 'de tijd speelt tegen ons'. Als je bezig bent met een hervorming, dan betekent dat dat je nog niet staat waar je wenst te staan. Je mag niet verwachten dat een justitieapparaat dat tot minder dan tien jaar geleden nog puur 19de-eeuws georganiseerd was, in zo'n korte tijd kan worden rechtgetrokken. Dat is naïef.

Generatie e-mail

GUIDO: Blijft er met al dat werk in de Wetstraat nog tijd over om les te geven?

De Ruyver: Ik heb het geluk dat wij binnen onze onderzoeksgroep een fantastisch goede ploeg hebben. Wij hebben alles samen opgebouwd, en ik geef eerlijk toe dat ik onderwijs en Wetstraat nooit zou hebben kunnen combineren zonder de garantie dat het werk hier verdergaat. En om op je vraag te antwoorden: ik geef al mijn lessen nog zelf, dat is geen enkel probleem.

GUIDO: En doe je dat ook graag?

De Ruyver: Dat hangt er een beetje van af. Sinds de invoering van BAMA geef ik een cursus strafrecht in eerste bac. Dat was een serieuze aanpassing, want ik had nog nooit in het eerste jaar lesgegeven. Ik doceerde vooral in de licenties, en dat is een totaal ander publiek. Bij zo'n cursus in het eerste jaar zijn er toch momenten dat ik de terugkoppeling mis. Het is eenrichtingsverkeer, terwijl ik hou van woord en wederwoord, zo leer ik zelf ook nog eens wat bij. (lacht) In mijn studententijd werd een prof bijna beschouwd als een heilige. Wij zouden een straatje omgelopen hebben om geen prof te moeten tegenkomen. Dat was natuurlijk nergens voor nodig, maar sedert de opkomst van de e-mail is het aan het doorslaan naar de andere kant. Ongelooflijk soms, de wijze waarop je wordt aangesproken, de wijze waarop studenten denken dat ze 24 uur op 24 beslag op je kunnen leggen. Als een student mijn kantoor komt binnenvallen zonder te kloppen, wat helaas wel eens gebeurt, probeer ik 'm duidelijk te maken dat dat geen geschikte omgangswijze is. Als je op die manier bijvoorbeeld zou gaan solliciteren, heb je je kansen al vergooid nog voor je binnen bent.

Tools en casussen

GUIDO: Beginnen er niet veel studenten aan Criminologie met een vals gevoel van romantiek, ingegeven door politieseries en thrillers?

De Ruyver: Dat is zo, en dat hebben wij ook gemerkt in onze studentenaantallen. Vanaf het moment dat de veiligheidsproblematiek is gaan boomen in onze Belgische samenleving, met de zaak Dutroux als katalysator, hebben we het aantal studenten exponentieel zien groeien. We zitten nu over de vier jaar gespreid met een 1300 à 1400 criminologiestudenten, wat toch zeer veel is. In mijn tijd was dat een richting die je naast een andere deed, en waar alleen de licenties van bestonden. Wij hebben de afgelopen jaren veel mensen geleverd aan de veiligheidsindustrie in de brede zin van het woord. Dat gaat over preventie, veiligheidscontracten, forensisch welzijnswerk, het gevangeniswezen, de politie, de private beveiliging... Tot op de dag van vandaag zijn onze afgestudeerden vrij goed aan de bak gekomen, al geef ik toe dat het moeilijker wordt, want er is een zekere verzadiging. Maar we krijgen ook studenten die eigenlijk niet goed wisten wat gekozen, en dan maar hebben gegrepen naar iets wat binnen hun onmiddellijke perceptie lag. Met als gevolg dat wij verhoudingsgewijs lage slaagcijfers hebben. Maar anderzijds hebben wij ook heel geïnteresseerde studenten, die makkelijk Rechten of een andere richting hadden aangekund, maar heel bewust kiezen voor Criminologie omdat ze daar professioneel willen in verdergaan. De twee uitersten zijn aanwezig.

GUIDO: Hoe zien je examens eruit?

De Ruyver: Tegenwoordig zijn die grotendeels schriftelijk, en heel breed gespreid. Je zult bij mij nooit gepakt worden op het feit dat je één onderdeel van je syllabus niet kent. In het eerste jaar peil ik vooral naar parate kennis, maar in de licenties ga ik op zoek naar inzicht. Ik geef casussen, en dan verwacht ik niet dat de studenten reproduceren wat ik heb verteld. Nee, ik wil hen tools meegeven. Een student moet bij mij evolueren van het beheersen van zijn materiaal tot het kunnen aanwenden ervan. Het komen tot eigen redeneringen, en dat hoeven daarom niet mijn redeneringen te zijn. Dat meen ik.

GUIDO: Goed geredeneerd!

(HDP)