Tom Lanoye over 'Het derde huwelijk'

In Het derde huwelijk, de nieuwe roman van Tom Lanoye, krijgt Maarten Seebregs, een illusieloze ex-locatiescout die worstelt met de dood van zijn geliefde Gaëtan, geld aangeboden om een schijnhuwelijk aan te gaan
 met een Afrikaanse vrouw. Hij doet het, en dat is het startschot voor Lanoye om een broeierig en tragikomisch verhaal te vertellen over ontluikende vriendschap over de grenzen van Fort Europa heen.

 

" Blijkbaar is er af en toe van overheidswege reden om te denken dat bepaalde huwelijken niet zuiver op de graat zijn," zegt Lanoye, "en dat gebeurt altijd bij arme mensen. Ik heb nog nooit geweten dat men rijke stinkers van een schijnhuwelijk beticht, terwijl dat nochtans zeer gebruikelijk is. Heel ons burgerlijk wetboek is toegespitst op het verwerven van goederen, en daar horen erfenissen en huwelijken bij. Wanneer familiekapitalen bijeen worden gehouden of gecreëerd, wanneer via huwelijksbanden aandelen worden verzameld, of aristocratische namen worden verlengd met vrouwen die echt expliciet worden gekozen als broedmachine met goede genen, om de kennelijke toestand van incestgevallen uit een aristocratische lijn goed te maken, dan heb ik nog nooit iemand van de staat geweten die in dat bed gaat kijken of het wel deugt."

 

GUIDO: In het begin van het boek lijkt Maarten Seebregs een soort homoseksuele versie van Guggenheimer, het beruchte personage van Herman Brusselmans.

Lanoye: Ik zie eerlijk gezegd die gelijkenis niet. Maarten Seebregs is een veel theatraler personage, die veel meer speelt dat hij iemand is, dan dat hij het werkelijk is. Dat past beter bij mijn persoonlijkheid als theaterman, en is ook wendbaarder, omdat je constant met een dubbele pen schrijft. Als het personage iets negatiefs zegt, wordt tegelijk pijn opgetekend. Maar dat blijkt pas na een tijdje. Er is natuurlijk ook wel de wellust van de goeie oneliner, die lekker hard mag zijn, juist om de harde omstandigheden van het moment wat te verzachten. Kijk, er zijn twee manieren om iets te verzachten: ofwel leg je het op velours, ofwel wijs je op de hardheid van beton. Seebregs doet het laatste.

GUIDO: Hij is toch minstens een misantroop.

Lanoye: Als je tussen de regels leest, zul je merken dat het een soort misantropie is als laatste vluchtweg. Als beschermingsmechanisme, bijna als een partydrug voor iemand die geen party's meer meemaakt. Iemand die op het einde van z'n leven is, en niet veel heeft om trots op terug te kijken. Hoe langer hoe minder zelfs, blijkt uit het boek. Seebregs stelt zichzelf dan nog beter voor dan-ie is, ook aan zichzelf. Maar ondanks dat alles heeft hij toch nog de tentakels en talenten om vriendschap en bewondering te kweken, tot zijn eigen verbazing. Zijn misantropie blijkt in hoofdzaak verbaal te zijn. Zichzelf aangemeten.

GUIDO: In dit boek ben je ongenadig in het uitvergroten van alle lelijke details, niet in het minst de lichamelijke.

Lanoye: Ik breng het leven terug tot het verschrikkelijke chemische fabriekje dat het lichaam is. Het harde verdict dat je ondanks alle aspiraties geconfronteerd wordt met een tekortschietend lichaam. Dat zijn heel harde beelden, die ik met een zekere wellust beschrijf, dat geef ik toe. Personages van vlees en bloed, letterlijk. Daarmee zet ik me af tegen de beeldcultuur, die ons dat ontneemt en er een drug voor in de plaats geeft. De drug van een volledig gemaquilleerde, hygiënisch gemaakte, door plastische chirurgie compleet herschreven geschiedenis van de mens. Ik denk dat het daarom is dat die 'vleselijke' scènes je zijn bijgebleven, terwijl er evenveel scènes in het boek zitten waarin pure schoonheid wordt beschreven.

GUIDO: Doordat Seebregs in de filmwereld heeft gezeten, geeft hij bij zijn overpeinzingen belichtings- en regie-aanwijzingen. Het is alsof de schrijver zegt: "Verfilm mijn boek, en wel aldus".

Lanoye: Ik denk dat het bedrieglijk eenvoudig lijkt om dit boek te verfilmen. Het lijkt heel beeldend en is soms bijna a shooting script, maar het hangt tegelijk aaneen van de zeer literaire technieken. Het is eigenlijk één grote monologue intérieur, wat zeer moeilijk in beeld te brengen is. Ik zou me niet verzetten hé, mocht iemand Het derde huwelijk willen verfilmen, maar wie hier een scenario van wil maken, zal een vette kluif hebben. Nee, de reden waarom ik Seebregs in de filmwereld heb gesitueerd, is dat de beeldcultuur de dominante en hysterische cultuur is van het Westen. Die dingen wegretoucheert en het resultaat waarheid en werkelijkheid noemt.

GUIDO: Ben je tevreden met de reacties op het boek?

Lanoye: Ik mag in elk geval niet klagen over de recensies, want die zijn van goed tot zeer goed, wat ik nog nooit heb meegemaakt. Ik heb één negatieve recensie gekregen op intussen vijfentwintig of zo. Daarin wordt gesuggereerd dat ik de Stasi heb willen aanklagen, de vroegere Oost-Duitse staatsveiligheid, omdat de sociale controleurs in mijn roman Karel en Jenny heten, net als Karl Marx en zijn vrouw Jenny von Westphalen. Dan sta je toch paf? Dan kun je als schrijver eigenlijk alleen maar beamen: ja, dat zal ik vast in al mijn genialiteit wel zo bedoeld hebben. (lacht) Ook heeft iemand uitgevlooid - en dat vond ik wel heel interessant - dat Gaëtan, de naam van de overleden minnaar van Maarten Seebregs, ook de voornaam was van Patient Zero. Dat is een interessant verhaal: de eerste grote verspreiding van aids is terug te voeren op één vliegtuigsteward. Een notoire homo, die over de hele wereld alle darkrooms en bars afliep en van promiscuïteit zowat zijn beroep had gemaakt. Men heeft de eerste aidsbesmettingen helemaal terug kunnen traceren tot die man. Patient Zero. En die heette Gaëtan. (Gaëtan Dugas, een Canadees - HDP) Ik had dat zo niet bedoeld, maar je hebt altijd een aantal toevalstreffers in een roman. Die van Karel en Jenny vind ik om te lachen en absurd, maar die van Gaëtan vind ik eigenlijk wel veelbetekenend.

 

(HDP)

 

All things Lanoye vind je op www.lanoye.be