Yves Leterme geeft les

Op 5 oktober werd de Werelddag van de Leerkracht gevierd. Op het departement Lerarenopleiding van de Hogeschool Gent is die dag niet onopgemerkt voorbijgegaan, want de studenten werden er verblijd met een les van gastdocent Yves Leterme
, minister-president van de Vlaamse regering. Leterme kwam praten over diversiteit - het thema van dit jaar - en GUIDO zat op de eerste rij. Wij wilden wel eens weten hoe het voelt om college te volgen bij een VIP-docent.

Leterme heeft goede herinneringen aan Gent. "Ik heb hier ook een jaar of vijf, zes... euh... rondgelopen," lacht hij net voor zijn gastcollege begint. "En nu studeert mijn zoon hier economie. Gent is een toffe stad." Maar dan kijkt hij op zijn horloge. "Kom, laten we stipt beginnen. Het is halfnegen."

Nauwelijks aangeboorde goudmijn van allochtoon talent

De leszaal van de Hogeschool Gent zit afgeladen vol, ondanks het vroege uur. Leterme begint met de studenten te feliciteren met hun keuze om leerkracht te worden, en steekt dan van wal.

"Diversiteit is een feit," zegt de minister-president, "en de uitdagingen die daarmee gepaard gaan, behoren toch wel tot de twee à drie belangrijkste maatschappelijke trends van het moment. Als je mij vraagt of ik diversiteit zie als een probleem of een opportuniteit, dan antwoord ik u: beide. Stilaan beginnen we in Vlaanderen de dingen te zien zoals ze zijn. De 'verkleuring' van de samenleving, zoals ik dat noem naar analogie met de 'vergrijzing', is geen verhaal van louter rozengeur en maneschijn. Het aanpakken van de diversiteitsproblematiek wordt een van de grootste sociale uitdagingen van de 21ste eeuw. En dat is nodig, want zowel sociaal, cultureel als economisch kunnen we niet meer zonder die diversiteit."

Leterme licht toe: "Jazeker, ook economisch. Wie niet gelooft in het sociocultureel voordeel van diversiteit, moet weten dat wij in Vlaanderen onze welvaart niet op peil kunnen houden zonder gebruik te maken van de kansen die de diversiteit ons biedt. Knelpuntberoepen raken niet ingevuld, er is een krapte op de arbeidsmarkt, en tegelijk is er een goudmijn van allochtoon talent die nauwelijks wordt aangeboord. Zowel de werkloosheid als de ongekwalificeerde uitstroom zijn veel groter bij allochtonen als bij autochtonen, en dat terwijl we hen economisch gezien absoluut nodig hebben. Dat is voor mij iets wat ethisch gezien niet door de beugel kan. Iedereen moet gelijke kansen krijgen op ontplooiing."

Nederlands leren is de sleutel

Het is niet omdat Yves Leterme minister-president is van ons gewest, dat hij niet kritisch is voor Vlaanderen. "Als het gaat om het verzilveren van de verkleuring van onze maatschappij, hebben wij in Vlaanderen een grote achterstand in te halen tegenover de rest van Europa," geeft hij toe. "En helaas is dat ook te merken in het onderwijs. Vlaanderen is nu al zo'n 20 à 25 jaar zelf bevoegd voor het onderwijs, en in zekere zin is dat onderwijs van topniveau, maar niet iedereen kan daarin voluit zijn kansen ontwikkelen. Met de sterke studenten worden fantastische resultaten behaald, maar er is een enorme kloof met de zwakkeren. En zo gaat veel talent verloren, meer dan in andere onderwijssystemen. Daarom willen wij met de Vlaamse regering een gelijkekansenbeleid voeren in het onderwijs, en dat start al in het kleuteronderwijs. Als het gaat om het verwerven van de taal, is het eerste leerjaar eigenlijk al te laat. Taalproblemen moeten vroeger gedetecteerd worden, zodat ze niet tot leerachterstand leiden. Nederlands leren is de sleutel."

Leterme zet zijn stokpaardje ("Iedereen die in Vlaanderen woont, moet op zijn minst bereid zijn Nederlands te leren") in de verf met een persoonlijke anekdote. "Mijn vader was Franstalig, en tot mijn vier jaar heb ik geen woord Nederlands gesproken," zegt hij. "Toen ik naar de kleuterklas moest, verstond ik geen woord van wat er werd gezegd. Mijn zus zat ook op die kleuterschool, en tijdens de speeltijd zocht ik haar altijd op om Frans te kunnen spreken. Wel, toen hebben de juffrouwen ons verboden om op de speelplaats nog Frans te spreken met elkaar. Zo móest ik wel Nederlands leren."

Tweede democratiseringsgolf in het hoger onderwijs

Iemand merkt op dat het beleid van de regering eigenlijk achter de feiten aanholt, want dat op het terrein - in de scholen dus - de leerkrachten al jaren worden geconfronteerd met diversiteit. "Er is inderdaad een beleidsmatige achterstand in te halen," antwoordt Leterme, "en ik wil best geloven dat men op het terrein al verder staat. Gebruik maken van de expertise aan de basis is altijd de betrachting geweest van de beleidsmakers, maar dat zal nooit volledig lukken. Er zijn veel kanalen nodig om inzichten tot in de Wetstraat te krijgen, en die kanalen raken soms verstopt. Maar we werken wel aan een tweede democratiseringsgolf van het hoger onderwijs, met gelijke kansen voor allochtone studenten. We voorzien een aanmoedigingsfonds, waarmee hogescholen zullen worden beloond die een extra inspanning leveren voor diversiteit. Een soort incentive om resultaatsgedreven projecten op te zetten. En die projecten zullen vanuit de basis zelf worden opgestart. Vanuit de scholen, en niet vanuit Brussel."

Leterme is zich ervan bewust dat het leren omgaan met de diversiteitsproblematiek de leerkrachten nog maar eens extra belast, "maar het onderwijs heeft een bindende functie in de maatschappij. Scholen zijn geen eilanden, ze zijn ingebed in de samenleving. De school is een van de weinige plekken waar jongeren van verschillende sociale en etnische achtergronden elkaar verplicht ontmoeten. Daarom kan en moet er interactie bestaan tussen de school en de maatschappij. Ook de samenleving moet ouders op hun rechten en hun plichten wijzen; de scholen staan er niet alleen voor. Sensibilisering van allochtone ouders om hun kinderen te laten studeren, om ze zo vroeg mogelijk Nederlands te laten leren door ze naar het kleuteronderwijs te sturen, om ze het belang van een opleiding te doen inzien, ook voor meisjes, daarvoor moeten we alle hefbomen gebruiken die we tot onze beschikking hebben." Ook om concentratiescholen te vermijden? "Dat is een heel delicaat onderwerp," vindt Leterme. "Je kan de vrije schoolkeuze toch niet afschaffen? Ik denk dat we beter vanuit die concentratie werken, als ze er is."

Leterme beantwoordt nog een paar vragen, neemt een beleefdheidsapplausje in ontvangst, krijgt een zeefdruk cadeau van de Hogeschool Gent en keuvelt nog wat na met de aanwezigen. Terwijl we ons notitieboekje dichtklappen, maken we ons de bedenking dat dit gastcollege waarschijnlijk geen verplichte leerstof is voor het examen, want we hebben bijna geen enkele student notities zien nemen. Of kunnen leraars-in-spe zodanig goed hun hoofd bij de les houden dat ze dat niet nodig hebben?

 

(HDP)