Studenten rond de wereld

Volgend weekend loopt in Flanders Expo de jaarlijkse Adventure Affair, de beurs voor reizen, avontuur en outdoor (23-25 februari). Studenten mogen vrijdag gratis naar binnen met de bon die je vindt in Guido Magazine 43. Om in de sfeer te komen, gingen wij alvast babbelen met enkele avontuurlijke studenten
.

Toen Sara afstudeerde wilde ze er eerst nog even tussenuit. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat ze in haar eentje ging, maar op een beurs liep ze de mensen van JINT tegen het lijf. “Ik vertelde het aan mijn vriendinnen, en zo kregen ook zij zin om mee te gaan. De manier van reizen en de projecten van JINT zijn absoluut boeiend. Je moet bijvoorbeeld ook een plan voor een subsidiedossier schrijven, en dat is voor jezelf ook goed, dan zie je concreet waarmee je bezig bent. Ik wilde eigenlijk graag Senegal zien, daar spreken ze Frans en dat is mooi meegenomen. Tot ik hoorde over een Belgische vrouw die in Gambia een soort freinetkleuterschool had opgericht.”

Snoephuisjes en autobanden

"Ons project was het opzetten van een speelterrein rond de school, met metselen en alles wat daarbij komt kijken. We kenden er geen van de drie iets van, maar gelukkig waren er altijd wel metselaars of aannemers in de buurt die ons een handje hielpen of raad gaven.” Toch was het niet altijd even evident, want metselen is niks voor vrouwen! Liza: “Ons werk was eigenlijk erg spannend, want we kregen nogal wat commentaar van de Afrikaanse mannen. Zij vonden het beledigend dat vrouwen dit soort werk deden.” Met het beperkte materiaal hebben de vriendinnen zoveel mogelijk proberen te realiseren. “We hebben er een soort multifunctionele arena gebouwd, twee halve manen in baksteen zeg maar. Het kan dienen voor de leerkrachten als zij eens buiten willen lesgeven, er kan toneel gespeeld worden en de ouders kunnen er even wachten als ze hun kinderen komen ophalen. We hebben ook een speeltuin voorzien, een snoephuisje geschilderd en noem maar op. Het was leuk om de kinderen op de paaltjes te zien springen en te zien ravotten op de autobanden.”

Twintig kinderen aan de arm

Een speelterrein aanleggen kost natuurlijk wel geld. Om aan de nodige centen te geraken organiseerden de drie een party in Gent die een pak geld opbracht. “Door de fuif was ons budget best ruim en moesten we niet altijd om geld gaan bedelen. JINT betaalde drievierde van ons ticket en zorgde dat we ginder konden eten en leven. Overnachten deden we bij de Belgische vrouw in het guesthouse en in de oude school. De school was een vrij mooi gebouw met ramen in glas. De nieuwe school was primitiever, er waren bijvoorbeeld luiken zonder glas. De vloer was van cement. Maar alles was erg leuk geschilderd in flashy kleuren. Elke klas had haar eigen kleur en ook de stoelen hadden een apart tintje.” Over het onderwijs ginds is Sara enthousiast. “Het is een individueel systeem. Er wordt fel rekening gehouden met de specifieke behoeften van het kind. De kinderen leren er ook zelfstandig werken en kunnen er deelnemen aan workshops koken of sport. De kinderen zijn ook erg enthousiast, zeker toen wij aankwamen. Je had meteen twintig kinderen aan je arm (lacht). De communicatie verliep soms wel wat moeilijk, want de kleinsten spraken de taal van de stam. Pas vanaf zeven jaar kregen ze Engelse les. Maar met gebaren, elkaar eens vastpakken of oogcontact lukte dat wel. Er waren ook vrijwilligers die konden vertalen.”

Afrikaanse mannen goed voor een ego-boost

Volgens Liza zijn kinderen ook veel opener dan volwassenen. “Via dans, universele gebaren en zang leverde dat eigenlijk geen problemen op.” Het land zelf bleek ook in de smaak te vallen. Sara: “Het is een arm maar grappig land. De mannen noemen je er voortdurend prinses. Wie dus een ego-boost wil, moet maar even naar de Afrikaanse mannen luisteren (lacht). Neen serieus, de mensen zijn er heel vriendelijk en lachen enorm veel. Ondanks de grote armoede. Het is een cliché, maar dan besef je natuurlijk wat wij hier in ons eigen land allemaal hebben. Naar de bioscoop gaan of een pintje drinken, voor ons zijn dat logische zaken. In Gambia is dat veel minder evident. En ik merkte dat ik aan die gewoontes toch verknocht ben. Al vond ik het levensritme ginds wel erg fijn. Ik kon er snel aan wennen. Zalig. Bij ons is het toch eerder: afspraak is afspraak. In Gambia is dat iets minder vanzelfsprekend. Zo moesten we soms lang op verf of bouwmaterialen wachten. Af en toe moet je dan toch duidelijk zijn en je eisen stellen, anders kwam er niet veel van. En véél geduld hebben natuurlijk.”

Wachten tot er een mango valt

Liza bevestigt. “Alles gaat veel trager in Afrika. Voor mij is het Afrikagevoel dan ook onder een mangoboom zitten en niets doen, afwachten, thee drinken en een pas gevallen mango eten. Niets hoeft. Af en toe werkt dat flink op de zenuwen, op de duur hadden we regelmatig conflicten met de mensen waarmee we samenwerkten. Zij waren nogal lui of hadden soms weinig respect voor het materiaal. Ze lieten bijvoorbeeld de verfpotten uitdrogen. Soms was dat dus moeilijk om te werken, vooral omdat het niet kon uitgepraat worden. Wij waren vrouwen en basta. Maar andere momenten waren dan weer ongelooflijk. Dat zijn de ogenblikken waarop je je echt thuis voelt door een goed gesprek, een intens moment, een wandeling of samen werken op de werf en resultaten zien. Ook de heerlijke hete avonden waren magisch. Het is stikdonker, maar het leven begint weer. Een uitgelaten sfeertje. Dat is toch heel wat anders dan hier bij ons. Wanneer je dan terug in België bent, zie je dat iedereen druk bezig is en dat het landschap is volgestouwd met industrie en noem maar op. Een groot verschil.”

Lampionnen en maskers

Caroline en Maartje zochten andere oorden op en trokken naar Vietnam om er met straatkinderen het Maanfeest of Tet Trung Thu te vieren. Azië stond bij de dames al lang op het verlanglijstje. Maartje was er ooit al geweest en is verzot op rijstvelden. Daarom was Vietnam de uitverkoren plek. Caroline: “Het Oosten spreekt mij sowieso aan: de religies, het eten, de mensen, het klimaat…” Maartje en Caroline gingen op pad en onderzochten de gebruiken rond het Maanfeest. Samen met de kinderen maakten ze lampionnen en maskers die bij het folkloregebeuren horen. “We zijn van noord naar zuid gereisd. In het noorden bezochten we, in samenwerking met het etnografisch museum van Hanoi, de ambachtslui die volgens de aloude tradities de lampionnen en maskers voor het maanfeest maken. Ze vinden het belangrijk dat de technieken in stand worden gehouden en ze willen hun kennis ook doorgeven. Tijdens onze reis naar het zuiden konden we zien hoe de meningen over het maanfeest verschilden. In het zuiden vieren ze het bijvoorbeeld anders dan in het noorden. De bergvolkeren vonden het feest eerder een soort marketingstunt."

Commercie verdringt traditie

"Maar in het zuiden – Saigon - hebben wij het Maanfeest dus wel beleefd. Het Maanfeest is een kinderfeest, een soort mix tussen Sinterklaas en carnaval. Volgens de traditie wordt het feest gevierd na de oogstperiode bij volle maan. De ouders willen de kinderen dan extra verwennen. Vooral op het platteland hebben de ouders niet veel tijd voor hun kinderen tijdens de oogst, en met het Maanfeest willen ze dat wat compenseren. De kinderen krijgen dan speelgoed, er worden maskers gemaakt en met hun lampionnen trekken ze in stoet door de straten. Toch is deze traditie in de steden stilaan aan het verdwijnen. De traditie moet wijken voor goedkoop speelgoed ingevoerd door China. Volwassenen gaan bij elkaar thee drinken en geven als geschenk maankoekjes, ook de allerarmsten, zelfs met hun laatste centen. Maankoekjes geven is een blijk van respect. In het zuiden trokken Caroline en Maartje naar de 15 May School om er wees- en straatkinderen een leuk Maanfeest te bezorgen. “De kinderen kunnen het Maanfeest niet met hun ouders vieren, daarom wilden we ze toch iets bieden. Twee weken lang hebben we met hen geknutseld. We maakten lampionnen en maskers met de technieken die we geleerd hadden in het noorden. Af en toe was dat wat moeilijk, want Vietnamees spreken we niet (lacht). Maar vanaf acht jaar krijgen de kinderen in de 15 May School in Saigon wel een basisopleiding Engels. Gelukkig was er af en toe een tolk in de buurt die onze activiteiten kon vertalen.”

Haar knippen en koken op de stoep

Terug thuis deden Caroline en Maartje een mini-Vietnamproject in een tekenschool in Kontich. Samen met de kinderen maakten ze er lampionnen voor kerst en vertelden ze over Vietnam. De kinderen maakten postkaarten over kerst en Sinterklaas voor de kids ginder. “Het was leuk om op vragen als ‘hoe zien de mensen in Vietnam eruit' te antwoorden (lacht). Maar eens weer in België moet je het leven ginder toch ook loslaten. Al is dat in het begin wel wennen. In Vietnam leven de mensen bijvoorbeeld veel meer op straat. De kapper is buiten, er wordt gekookt op de stoep… Als je dan in eigen land op straat komt, is het geweldig saai. In Vietnam zijn de meeste mensen vriendelijk en open, al is er toch ook discipline. Emoties zullen ze in het openbaar niet snel tonen, ze willen de sfeer voor iedereen comfortabel houden.” Caroline: “Ze voelen zich zelfs ongemakkelijk bij te veel emoties. Maar het is een gastvrij land, absoluut. Af en toe hebben we het ook wel eens moeilijk gehad, ik ben ginds bijvoorbeeld ziek geweest. Het gebeurde ook dat er geen materiaal op school was of dat er afspraken niet werden nagekomen. Dan is het aanpassen geblazen. Maar het is interessant om te zien hoe je daar zelf mee omgaat, je leert jezelf en de ander kennen tijdens zo'n trip.”

From Antwerp with love

Ook kunstenaars zien wel wat in het buitenland. Zes arty people werkten anderhalf jaar rond Russisch sprekende migranten in Antwerpen. Het opzet was om een bevolkingsgroep in beeld te brengen die in de maatschappij redelijk onzichtbaar blijft. “Aan het project hebben vooral migranten uit Kazachstan, maar ook uit Oekraïne, Oezbekistan en Rusland meegewerkt”, zegt Toon Leën, de man die zijn schouders onder het project zette. “Het waren zowel mensen die een verblijfsvergunning hebben als mensen die daar nog op zitten te wachten. De laatste groep is vooral bezig met overleven en heeft niet per se zin in camera's. We zijn niet achter het leed van de mensen aangegaan en we doen ook niet aan politiek, we willen gewoon die groep mensen laten zien. Op verschillende manieren. Want elke kunstenaar heeft natuurlijk anders gekeken. Het gaat om twee videasten , twee fotografen, een schrijfster een slavist. Met of zonder papieren, de mensen verenigen zich graag rond allerlei dingen. Dan maken ze theater of muziek, of dansen ze wat. Daar vinden ze kracht en ook wel een zekere trots. Dat zijn leuke dingen om te zien.”

Riet Evers

De zes kunstenaars tonen hun werk in Atlas in Antwerpen en ccBe in Berchem in februari en maart.
Meer info: www.ccbe.be en fromantwerpwithlove@yahoo.com

JINT is een vzw die gezamenlijk wordt bestuurd door de Vlaamse overheid en het Vlaams jeugdwerk. Meer info: www.jint.be