Bart Moeyaert
Schrijver Bart Moeyaert zit halfweg zijn twee jaar durende opdracht als Antwerps stadsdichter. We plukten Bart even uit het turbulente stadsgewoel en voelden hem aan de tand over die andere hobby van 'm: lesgeven
aan de Hogeschool Antwerpen .
"Die 'hobby' wordt wel steeds groter," lacht Moeyaert. Hij doceert Creatief Schrijven en Woordkunst in de Herman Teirlinck-opleiding aan het conservatorium van Antwerpen. "Toen ze me vijf jaar geleden vroegen, dacht ik eerst: dat doe ik niet. Lesgeven over schrijven, ik vond dat die twee niet te rijmen vielen. Ik vond dat je het zelf moet doen, dat je het zelf moet leren. Proberen, en fouten maken, en nog eens opnieuw proberen, enzovoort. Maar toen dacht ik: ik kan wel op een lezing vertellen hoe ik het schrijven heb geleerd, dus eigenlijk kan ik dat ook wel doen bij een opleiding. Toen ben ik heel voorzichtig begonnen als docent, 60 of 70 uur per academiejaar."
GUIDO: Beviel het?
Moeyaert: Jazeker. Al lesgevend maakte ik kennis met de andere poten van die opleiding. De studenten moesten op een podium kunnen staan, een concert presenteren, een radioprogramma in elkaar steken en een reportage maken, maar ze moesten niet per se kunnen schrijven. Enfin, het werd van hen verwacht dat ze dat konden, maar een echt onderdeel van de opleiding was dat niet. Na twee jaar had ik door dat bepaalde studenten ongelooflijk goed waren in schrijven, maar minder goed presteerden op het podium. Toen ben ik beginnen te verdedigen dat ook die studenten voor woord hebben gekozen, en of dat nu tot uitdrukking komt op het podium of op papier, dat is gelijkwaardig. Vanaf dit academiejaar is mijn vak uitgebreid met de helft zoveel uren, met als gevolg dat ikzelf er ook meer mee bezig ben dan vroeger. Ik sta er ook op om alle jaren te zien, zo zie je mensen evolueren, en kun je ze bijsturen.
Mijn theorie is bullshit
GUIDO: Is lesgeven ook een manier om te ontsnappen uit het teruggetrokken schrijversbestaan?
Moeyaert: Dat is m'n doel niet. Ik heb altijd al graag samengewerkt met andere disciplines, en dit lesgeven is ook iets wat ik prikkelend vind. Ik begin er meer en meer van te houden, want die mensen van twintig durven de theorieën die ik opbouw te ondergraven. Wat ik absoluut gezond vind, want zo moet ik ook mezelf telkens opnieuw bevragen. Vind ik echt wel wat ik vind? Ik zal je een voorbeeld geven. Ik had een theorie opgebouwd dat je schrijvers hebt en auteurs. Een zeer zinvolle theorie, vond ik zelf. Schrijvers, die doen maar wat, die zetten maar wat op papier, terwijl auteurs doorvoeld en doorwrocht schrijven, daar komt kunstenaarschap bij kijken. Goed, ik sta die theorie te verdedigen bij mijn studenten, en een meisje zegt vlakaf: "Wat een bullshit, daar heb ik niets aan. Hoe ze mij later noemen, dat interesseert mij niet. Zolang jij niet weet waarmee ik bezig ben, is onze relatie niets waard." En toen dacht ik: inderdaad. Zij is twintig, ik straks veertig, en mijn theorie is bullshit. Toen heb ik mezelf moeten bijsturen. Ik begin er zelfs niet meer over. Ik zag in dat het een in wezen oninteressante theorie was.
GUIDO: Heb je het lesgeven op zich moeten leren?
Moeyaert: Ik heb regentaat Nederlands-geschiedenis-Duits gestudeerd. Niet omdat ik dat wilde, maar omdat ik moest. Ik vind het verschrikkelijk dat ik nooit Germaanse heb geprobeerd. Er werd mij op voorhand gezegd dat het mij niet zou lukken, waardoor ik het nooit heb mogen proberen. Dat is altijd blijven hangen. Ik heb wel het regentaat afgemaakt, en wat ik er ook van vind, die didactische regels heb ik wel meegekregen. Ik weet hoe je iets moet uitbouwen. De materie die ik meegeef, is mijn bagage, maar de manier waarop ik dat moet aanbrengen, dat ik heb ik geleerd in het regentaat. Daar komt bovenop dat ik heel veel op mijn gevoel doe. Hoe heb ik het zelf geleerd? Drie trucs onthouden om bij de vierde uit te komen. Ik hoop dat studenten bij mij hun schrijfangst omgeplooid zien naar schrijfplezier.
Een diploma is niet alles
GUIDO: Heb je zicht op je reputatie bij je studenten?
Moeyaert: (lacht) Dat vind ik moeilijk in te schatten. Je moet alles via-via horen. Ik maak wel snel duidelijk wat ik belangrijk vind. Zoals attitude: je moet openstaan voor opdrachten en er met vuur aan beginnen. Veel van die studenten komen straks op een radioredactie terecht, en als ze dan beginnen te zuchten omdat ze iemand moeten opbellen, dat is niet ok. Ik maak ook van in het begin duidelijk dat ik niemand afreken op grond van het feit dat hij of zij niet kan schrijven. Wat veel erger is, is dat je niet evolueert. Studenten waarderen die duidelijkheid, zijn tot veel bereid. Er heeft me nog niemand in het gezicht geslingerd dat ik een lul ben, maar wat er in de wandelgangen wordt gezegd, dat weet ik natuurlijk ook niet. (lacht)
GUIDO: Als je volop aan een roman bezig bent, staat je hoofd dan eigenlijk nog naar dat lesgeven?
Moeyaert: Dat is de stevige keerzijde. Je moet dan soms echt een knop omdraaien en zeggen: nu ga ik lesgeven en de hele namiddag niet nadenken over mijn boek. Maar goed, dat is met alles zo. Als ik echt gefocust ben op een boek, zou ik liefst alles afzeggen, maar dat kan nu eenmaal niet. Als je wil lesgeven, sta je veel meer in de wereld dan als je binnen je vier muren blijft.
GUIDO: Wat is lesgeven in creatief schrijven eigenlijk? Het opwekken van creativiteit bij studenten?
Moeyaert: Niet alleen dat. Het eerste jaar spits ik me toe op de zintuigen. Leren zien, leren luisteren, want dat is de basis van het schrijverschap: openstaan voor dingen die andere mensen niet hebben opgevangen, opmerken van je eigen terugkerende thema's. Dingen uit de werkelijkheid pikken die literair interessant zouden kunnen zijn. Daarna pas komt die creativiteit. In de volgende jaren ga ik mijn studenten proberen te bruskeren in de hoek waar ze zich veilig voelen. Een poëtisch iemand, die zich goed voelt in kleine teksten zonder veel plot, zal ik in een aantal stappen dwingen om een groter verhaal met een ingewikkelder plot uit te werken. Het kan zijn dat je dat verschrikkelijk vindt en dat het daarbij blijft, maar het kan ook zijn dat je plots een heel andere weg inslaat. Ik herinner me een student die verhalen schreef van heel veel bladzijden, maar op elke bladzijde stonden maar drie zinnen, met veel spaties, want het moest een leeservaring zijn. Op zich vind ik dat absoluut prima, maar op den duur begon ik te merken dat het een truc werd. Een truc waar ik niet altijd in trapte. (lacht) Toen heb ik gesuggereerd eens iets anders te proberen, en plots vond die student een andere stem.
GUIDO: Hoe zit het met de examens?
Moeyaert: De studenten werken elk jaar naar één tekst toe. Daar worden ze op beoordeeld qua schrijftechniek en wat er op papier staat, al is het ook van belang hoe de student in de loop van het jaar heeft gepresteerd. Bij de deliberatie wordt duidelijk dat ik dikwijls meer heb gezien. Er zijn mensen met problemen, en die problemen duiken vaak op in de verhalen die ze schrijven. Op dat vlak is het echt wel een opleiding met een menselijke kant. Karakter speelt een grote rol. En zelfs al haal je het diploma niet, dan nog ben ik ervan overtuigd dat de tijd die je aan het conservatorium doorbrengt een heel stevige bagage biedt. Er zullen er zijn die een leven lang pissig blijven omdat ze na een jaar zijn weggestuurd, maar ik weet zeker dat er ook mensen zijn die zeggen: dat jaar heeft mij veranderd. En dat is toch ook veel waard.
www.bartmoeyaert.com
(HDP)