Zich vervelen is een kunst

Dr. Jos en ik zitten op het terras van een volkscafé in een buitenwijk van de stad. Binnen kijken de marginalen zwijgzaam toe hoe de schuimkraag op hun zoveelste pint langzaam in mekaar zakt. Op het betonnen, met graffiti bezaaide basketplein aan de overkant luisteren hangjongeren naar schelle hiphop die uit het luidsprekertje van een gsm klettert.

"Zie je die hangjongeren?" vraagt de arts terwijl hij met zijn glas in de richting van het groepje verveelde tieners wijst. "Die gasten zijn goed bezig. Zij verstaan tenminste nog de edele kunst van de verveling. Een oase van gezond verstand in een maatschappij die meer en meer op hol slaat. En dat noemen ze dan probleemjongeren." Dr. Jos schudt zuchtend zijn hoofd en neemt een flinke slok van zijn trappist.

 

GUIDO: Is ledigheid dan niet des duivels oorkussen, zoals een middeleeuwse wijsheid het zo bloemrijk verwoordt?

Dr. Jos: Dat is inderdaad een middeleeuwse gedachte, maar wijs zou ik ze niet noemen. Integendeel. Ledigheid is een deugd, maar die deugd is in gevaar omdat de huidige samenleving overscheduled is. Iedereen heeft het druk-druk-druk en er is geen tijd meer voor een gezonde portie verveling. Want verveling is gezond. Dat is aangetoond in meer dan genoeg medische studies.

GUIDO: Steekt u maar van wal, dokter.

Dr. Jos: Herinner je je hoe Leterme na de epische regeringsonderhandelingen in allerijl naar het ziekenhuis werd afgevoerd met inwendige bloedingen? "Ocharme, die mens is overwerkt!" klonk het overal. Juist, maar er was nog meer aan de hand. Niet alleen had Leterme maandenlang dag en nacht onderhandeld, maar elk vrij moment zat hij bovendien op zijn Blackberry te tokkelen. Hij heeft zijn lichaam geen seconde de tijd gegund om tot rust te komen , door bijvoorbeeld gewoon eens tien minuten door het raam te kijken en aan niets te denken. Nee, er moesten mailtjes beantwoord worden en sms'jes verstuurd. Wat is het eerste dat de dokters hebben gedaan toen Leterme Gasthuisberg werd binnengerold? Hm? Raad eens?

GUIDO: Een grondig inwendig onderzoek?

Dr. Jos: Nee, ze hebben eerst en vooral zijn Blackberry afgepakt. (lacht) Een zeer verstandige daad, waarvoor ik van hieruit mijn confraters in Leuven wil feliciteren. (heft zijn glas) Santé!

GUIDO: U pleit dus voor voldoende ontspanning op zijn tijd. We weten toch al langer dan vandaag dat dat noodzakelijk is?

Dr. Jos: Ja, maar met ontspanning wordt tegenwoordig bijna altijd een of andere activiteit bedoeld. Allez , we zitten nu in de periode van blok en examens. Iedere student weet dat je regelmatig een pauze moet nemen. Maar wat doen ze dan? Ze gaan sms'en of msn'en, of gamen, of ze surfen eens op internet , of - nog erger - ze gaan een eindje (spuwt het woord uit ) joggen. Terwijl je veel beter tien minuten echt niets doet. Ga op bed liggen en staar naar het plafond. Ga op het trottoir met je gezicht in het zonnetje zitten. Zet je gsm af en ga wat doelloos rondlummelen in de tuin. Maak daar een goede gewoonte van, en je zal versteld staan van het resultaat. Boredom is the prelude to creativity : je moet geregeld je kop leegmaken om plaats te maken voor creatieve gedachten. Denk je dat Einstein een workaholic was, bijvoorbeeld? Bijlange niet. Die kerel was vooral een gezonde luiaard, maar af en toe kreeg hij een lumineus idee. Hetzelfde geldt voor grote kunstenaars. Neem nu Hugo Claus. Die heeft in interviews altijd verteld dat hij de hele dag maar wat rondhing, en dan uiteindelijk 's avonds in één ruk vijf perfecte regels literatuur op papier zette. Dat is de werkwijze van écht slimme mensen.

GUIDO: Het klinkt te goedkoop om waar te zijn.

Dr. Jos: (schudt van nee) Het klinkt misschien goedkoop, louter omdat ik de dingen nu eenmaal zeg zoals ze zijn. Dat is mijn handelsmerk. Maar je kunt het ook sexy verpakken, en dan zal iedereen mijn redenering wel volgen. Ik zeg: een halfuurtje verveling is gezond voor het lichaam en verfrissend voor de geest. Een new-ager zal zeggen: een halfuurtje transcendente meditatie is gezond voor het lichaam en verfrissend voor de geest. Maar dat is juist hetzelfde! Verveling, rondlummelen, meditatie, zen, dat is allemaal één pot nat. Die rondhangende jongens hier op het basketpleintje, die zijn volkomen zen. Prima. Zo hoort het. Probeer toch niet elke minuut van de dag vol te proppen met vanalles en nog wat. Heb je je bus gemist en moet je een halfuur wachten op de volgende? Hoera, een halfuur weldoende ledigheid cadeau. Profiteer ervan. Leve de hangjongeren, de werkloze migranten en de luie Walen. Van hen kunnen we tenminste nog iets leren.

GUIDO: Wat zijn eigenlijk die positieve gezondheidseffecten van nietsdoen?

Dr. Jos: De biologische effecten zijn meetbaar en zeer duidelijk. Om te beginnen zal de cortisolconcentratie dalen. Dat is een stresshormoon, dus je stress duikt de dieperik in. Ook de cholesterol- en lipidenconcentraties gaan omlaag, en dat zorgt ervoor dat je minder kans loopt op hart- en vaatziekten. De kans op hersenaandoeningen wordt eveneens kleiner, ook wat Alzheimer betreft. En je zal vlotter inslapen en een betere nachtrust kennen als je van tijd tot tijd in ledigheid vertoeft, want dan produceer je meer melatonine, een hormoon dat de slaap-waaktijd regelt. Niet slecht hé, en dat allemaal dankzij wat strategisch geplaatste luiheid.

GUIDO: Kortom, op u hoeven we niet rekenen in het debat om de zomervakantie in te korten.

Dr. Jos: (lacht) Verdomme nee, al moet je die vakantie wel op de juiste manier gebruiken. Als je al op voorhand dag na dag, week na week perfect weet wat je gaat doen, heeft dat een contraproductief effect. Gewoon opstaan en geen idee hebben wat de dag zal brengen, dát noem ik pas vakantie. (leunt genoeglijk achterover in de plastieken terrasstoel)

GUIDO: Misschien brengt de dag nog wel een trappist?

Dr. Jos: Volgaarne! (leegt zijn glas in één teug) En vraag aan die zenjongens op het pleintje of ze er ook een willen, op mijn kosten.

 

(RVC)

 

 

Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:

 

Doraiswamy e.a., Does meditation enhance cognition and brain longevity, Ann-NY-Acad-Sci., sep. 2007

Solberg e.a., The effects of long meditation on plasma melatonin and blood serotonin, Med-Sci-Monit., mrt. 2004

Harmon e.a., Prayer and meditation as medical therapies, Phys-Med-Rehabil-Clin-N-Am., aug. 1999

Suedfeld, The benefits of boredom: sensory deprivation reconsidered, Am-Sci., jan-feb. 1975

Vodanovich, Psychometric measures of boredom: a review of the literature, J-Psychol., nov . 2003

Thackray, The stress of boredom and monotony: a consideration of the evidence, Psychosom-Med., apr. 1981

Thorpe e.a., Healing through self-reflection, J-Adv-Nurs., sep. 2001

Walton e.a., Review of controlled research on the transcendental meditation program and cardiovascular disease: risk factors, morbidity and mortality, Cardiol-Rev., 2004

Morrant, Boredom in psychiatric practice, Can-J-Psychiatry., aug. 1984

Van Niekerk, Regulatory boredom, S-Afr-Med-J., jan . 2004