Dr. Jos vecht tegen de jetlag
Dr. Jos hamert nijdig op de ' delete '-toets van zijn laptop. "Nic Balthazar is een lul," flapt hij er ongevraagd uit. "Eerst vijfhonderd vliegreizen maken voor een snertprogramma als Vlaanderen Vakantieland , vervolgens alweer de wereld rondvliegen om zijn kutfilm te promoten, en dan nog de pretentie hebben om ons lastig te vallen met een onnozel clipke over de klimaatproblematiek."
De dokter balt zijn vuist. "Niet te geloven hoezeer die hypocriet op mijn zenuwen werkt. En wat gebeurt er nu? Iedereen is dat prulclipke naar mij aan het doorspammen. Raah !! " De ' delete '-toets krijgt er andermaal genadeloos van langs.
Een halfuur en een donkere trappist later is de dokter enigszins gekalmeerd. Hij gromt nog iets over 'die ellendige Bal Nictazar' , maar komt dan terzake. Vandaag gaan we het over jetlag hebben, en wat ertegen te doen valt.
" Viagra is het allereerste geneesmiddel dat de oorzaak van jetlag aanpakt."
Dr. Jos: Tegen jetlag valt eigenlijk maar één ding te doen: thuisblijven. Nic Balthazar zou dat beter ook eens proberen. Thuisblijven en zijn grote muil houden.
GUIDO: Dat is hetzelfde als zeggen: tegen katers helpt maar één ding, namelijk geen alcohol drinken.
Dr. Jos: Hetgeen ook wel klopt natuurlijk. Maar goed, ik begrijp je punt, op reis gaan doen we toch, dus die jetlags zullen blijven komen. En nu wil jij aan je lezers vertellen hoe we dat probleem oplossen.
GUIDO: Graag!
Dr. Jos: Laten we om te beginnen een duidelijke lijn trekken tussen reismoeheid en jetlag. Jetlag is een syndroom dat optreedt wanneer je met het vliegtuig naar een andere tijdzone reist. Maar je hoeft geen tijdlijnen te overschrijden om je mottig te voelen. Als je naar Zuid-Afrika vliegt, heb je geen jetlag, maar zal je je evengoed moe en lusteloos voelen. Dat is reismoeheid, het gevolg van tien uur opgesloten te zitten in een vliegtuig met slechte lucht, weinig beweging, waardeloos voedsel en Heineken in plaats van trappist. Je zult evenzeer last krijgen van reismoeheid als je lang in de auto zit. Jetlag is nog wat anders. Jetlag krijg je als je rotzooit met je biologische klok.
GUIDO: Ah, die bestaat wel degelijk?
Dr. Jos: Die bestaat zeker en vast! De biologische klok zit in de hypothalamus, in de hersenen, en ze wordt vooral beïnvloed door daglicht. Parallel met de cyclus van licht en donker wordt door de pijnappelklier melatonine vrijgesteld. Dat is een hormoon dat de slaapactiviteit regelt, door 's nachts bijvoorbeeld de lichaamstemperatuur lichtjes te doen dalen, de activiteitsgraad te doen afnemen... Kortom, melatonine zorgt voor timing in de cyclische lichamelijke huishouding. Nu is die biologische klok een taai beestje. Zelfs als je mensen afsluit van tijd en ruimte blijft hun biologische klok tikken. Licht is en blijft de voornaamste factor, want er is een directe verbinding tussen het oog en de hypothalamus. Maar ook blinden blijken een goed functionerende biologische klok te hebben, dus men vermoedt dat er ook extra-oculaire fotoreceptoren bestaan. Sommigen beweren dat die in de knielholte zouden zitten, maar dat is omstreden. Misschien hebben we wel ogen op ons gat. (bulderlacht)
GUIDO: Kortom, onze biologische klok tikt gestaag. En wat gebeurt er als je ermee rotzooit?
Dr. Jos: De biologische klok laat zich niet graag beïnvloeden. Ze is resistent aan faseshiften. Om het plastisch voor te stellen: je kan de wijzers van die klok niet zomaar doordraaien naar een andere tijdzone. Dan krijg je een paar dagen en nachten slaapstoornissen, met nog wat andere ongemakken erbovenop. Je lichaam zal melatonine vrijgeven op het moment dat je thuis zou slapen, terwijl het op je reisbestemming klaarlichte dag is. En omgekeerd: 's nacht in je hotel word je plots klaarwakker. Daar kan je je behoorlijk beroerd van voelen.
GUIDO: Valt dat niet op te lossen met medicatie?
Dr. Jos: (haalt zijn schouders op en nipt van zijn trappist) Wat moet ik nu antwoorden: ja of nee? Ja, maar dat is dan pure symptoombestrijding. Nee, want aan de kern van het probleem - namelijk dat je niet ongestraft je biologische klok forceert - valt weinig of niets te doen. Je zou de eerste twee of drie dagen na aankomst slaappillen kunnen nemen. Of je zou een paar dagen bijkomende melatonine kunnen innemen op het moment dat je gaat slapen. Maar melatonine is een probleemmolecule. Er rust geen patent op, zodat de farmaceutische industrie er geen geld aan kan verdienen. Het gevolg is dat er dan ook geen onderzoek gebeurt naar de effecten van het toedienen van melatonine op lange termijn. Een totaal gebrek aan veiligheidsstudies. En wie springt daar dan natuurlijk op als gieren op aas? De alternatieve geneeskunde, zodat we nu zelfs zien dat melatonine wordt verkocht als voedingssupplement. En dat je het gewoon op het internet kunt bestellen, in volstrekt oncontroleerbare dosissen. Onbegrijpelijk!
GUIDO: Toch maar geen pillen slikken dan?
Dr. Jos: Wel... (grijnst) ik heb na lang zoeken een waardig alternatief gevonden. Er is een veilig geneesmiddel dat zeer goed getest en onderzocht is geworden, en uit experimenten bij hamsters blijkt dat het de biologische klok sneller gelijk doet zetten. Het is een cyclische GMP-fosfodiësterase-inhibitor genaamd sildenafil. Al zal jij dit medicijn wellicht beter kennen onder de merknaam Viagra.
GUIDO: (staat perplex) U meent het ?!
Dr. Jos: (heft zijn glas) Wat kan ik zeggen? De laboratoriumresultaten zijn er. Viagra, het eerste middel dat de oorzaak van jetlag aanpakt, en niet de symptomen. Ook voor vrouwen trouwens. Onder ons gezegd en gezwegen, ik denk dat het ledenbestand van de Mile High Club nogal eens, euh, de hoogte in zal gaan. (grijnst breed en leegt zijn trappist)
(RVC)
www.guido.be/dr_jos
Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:
Agostino e.a ., Sildenafil accelerates reentrainment of circadian rhythms after advancing light schedules, PNAS., jun. 2007
Waterhouse e.a ., Jet lag: trends and coping strategies, Lancet., mrt . 2007
Sack e.a., Circadian rhythm sleep disorders: Part I, basic principles, shits work and jet lag disorders, Sleep., nov. 2007
Buscemi e.a., Efficacy and safety of exogenous melatonin for secondary sleep disorders and sleep disorders accompanying sleep restriction: meta-analysis, BMJ., feb. 2006
Herxheimer e.a., The prevention and treatment of jet lag, BMJ., feb. 2003
Srinivasan e.a., Jet lag: therapeutic use of melatonin and possible application of melatonin analogs, Travel-Med-Infect-Dis., jan-mrt. 2008
Waterhouse e.a., Further assessments of the relationship between jet lag and some of its symptoms, Chronobiol-Int., 2005
Filipski e.a., Effects of chronic jet lag on tumor progression in mice, Cancer-Res., nov . 2004
Waterhouse e.a., Identifying some determinants of jet lag and its symptoms: a study of athletes and other travellers, Br-J-Sports-Med., feb. 2002
Cho e.a., Chronic jet lag produces cognitive deficits, J-Neurosci., mrt. 2000
Reilly e.a., Travel fatigue and jet-lag, J-Sports-Sci., jun. 1997