Een dag mosselen vangen op de Oosterschelde

 

Het mosselseizoen is volop bezig, en daar lusten wij wel een bordje van. Dat lijkt geen groot nieuws, maar de toekomst van de Zeeuwse mossel - toch nog steeds de lekkerste - heeft aan een zijden draadje gehangen. In februari 2008 waren milieuverenigingen, de Nederlandse regering en de Zeeuwse mosselkwekers op een ramkoers geraakt, en leek het op een bepaald moment afgelopen met de mosselkweek in de Oosterschelde. Gelukkig zien de zaken er vandaag een stuk rooskleuriger uit. Er werd een compromis bereikt waarin alle partijen zich konden vinden, en de mosselkotters varen opnieuw uit. En nog meer goed nieuws: dit mosselseizoen is een van de beste in jaren.

 

 

GUIDO trok naar het schilderachtige Yerseke, een vissersdorp aan de Oosterschelde in Zeeland, niet ver van de Belgische grens. Yerseke is het hart van de Zeeuwse mosselsector. We hadden er een afspraak met de sympathieke mosselkweker Jos van Damme, die ons meenam voor een tochtje op zijn gloednieuwe schuit de 'Arnaut Magdalena'. Een dag aan de slag in de mosselsector!

 

"Het zag er in 2008 echt niet goed uit voor onze stiel," vertelt Jos terwijl de brede en platte mosselkotter de Koningin Julianahaven van Yerseke uitvaart en op de Oosterschelde koers zet richting mosselpercelen. "Juridisch gezien mochten wij niet langer mosselzaad vissen op de bodem omdat dat niet te verenigen zou zijn met de bescherming van het milieu." Hij schudt zijn hoofd. "Ik ben er nog altijd van overtuigd dat er niets mis was met onze traditionele methode, maar goed. Mosselzaad bestaat uit piepkleine mosselschelpjes die we uitzaaien op onze percelen, waar ze op de bodem in twee jaar uitgroeien tot volwaardige mosselen. Maar nu mogen we dat zaad niet meer op de bodem gaan halen. Gelukkig hebben we een alternatief gevonden waar de groene jongens wel mee kunnen leven."

 

Jos wijst naar een lange rij boeien met kabels ertussen gespannen. We varen er recht op af. "Dit zijn onze nieuwe mosselzaadinvanginstallaties, ofte MZI's," verduidelijkt hij. "Hiermee kunnen we mosselzaad oogsten in de waterkolom in plaats van op de bodem. De techniek wordt al jaren gebruikt in landen als Ierland en Nieuw-Zeeland. Het is eigenlijk vrij simpel: er hangen lange touwen of netten aan de boeien of drijvers in het water. De mossellarfjes hechten zich eraan vast en groeien uit tot dikke pakken mosselzaad." De Arnaut Magdalena vaart langszij de MZI en Jos vist met een haak een kabel uit het water. Er hangen lange, druipende slierten aan, die op het eerste gezicht nog het meest lijken op dreadlocks. Jos: "Deze touwen importeren we uit Nieuw-Zeeland, waar ze die Christmas rope noemen." Van dichtbij zien we dat het dikke, vezelige touw vol hangt met piepkleine schelpjes. Jos neemt er een paar in zijn handpalm: "Dit is mosselzaad, en het wordt uitgezaaid op de mosselpercelen. Daar zullen we nu naartoe varen."

 

 

We varen verder westwaarts en krijgen de kilometerslange, spierwitte brug tussen de Zeeuwse eilanden Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland in ons vizier. De mosselkotter vertraagt, en het zware metalen vangnet wordt uitgeworpen. "Je moet ons mosselkwekers zien als landbouwers, maar dan onder water," verduidelijkt Jos. "Mijn 'akker' ligt hier pal onder ons, vijf meter diep. Maar ik heb ook mosselpercelen die drie meter diep liggen, en ook eentje op negentien meter diepte." Het net schraapt over de bodem en wordt dan opgetrokken. Een paar honderden kilo's uitdruipende mosselen bengelen naast de boot. Jos neemt er eentje, steekt 'm open met een mes en laat ons proeven. "Verser kan niet," zegt hij. "Hoewel we het zaad vandaag op een andere manier winnen dan vroeger, blijft de mossel als vanouds groeien op de bodem. Puur natuur. En de bodem voegt iets toe aan de smaak, daar ben ik van overtuigd. Ik ben een keertje met fijnproevers gaan varen, en die kunnen aan de mossel proeven waar precies hij is opgegroeid. Ik geef toe: zelf kan ik dat niet. (lacht) Jullie Belgische mosselen groeien in de waterkolom, niet op de bodem. Daarom denk ik dat wij toch een beter product afleveren!"

 

De mosselen zijn gevangen, en we varen terug richting haven in mosselmekka Yerseke. Jos vertelt: "Het duurt twee jaar voor mosselzaad is uitgegroeid tot een volwaardige mossel. Voor een kweker is het van belang steeds genoeg voorraad op je percelen te hebben. En uiteraard is er ook het onderhoud. Het betreft een natuurproduct, dus wij zijn sterk afhankelijk van bijvoorbeeld de weersomstandigheden, en ook van een heleboel factoren onder water. Zo kan het gebeuren dat we in bepaalde seizoenen een teveel aan zeesterren hebben. Dan moeten we onze mosselen bovenhalen, wachten tot de zeesterren dood zijn en de mosselen dan weer op de percelen laten zakken."

 

 

We zijn gearriveerd in Yerseke. Een dikke twee kilo van de vangst wordt in een emmer geschept die wordt verzegeld, en we brengen die meteen naar de mosselveiling. Daar wacht veilingmeester Nico van Zandtvoort ons op, en hij toont ons hoe de vangst van Jos wordt bemonsterd. Eerst wordt handmatig alle 'tarra' van de mosselen geschraapt: de zeepokken en schelpjes die zich op de buitenkant van de mosselen hebben aangehecht. Vervolgens worden de mosselen in een sorteermachine gegoten die ze automatisch per grootte selecteert en weegt. Daarna wordt de mosselen gekookt en opengemaakt, zodat het vlees apart kan worden gewogen. De gegevens worden allemaal ingevoerd in een computer, en meteen wordt een gedetailleerde fiche op de muur geprojecteerd die een vakkundig overzicht biedt van de kwaliteit van de mosselvangst van Jos van Damme. En die blijkt erg goed.

 

Naast de bemonsteringruimte ligt de eigenlijke veilingzaal, waar de groothandelaars een bod zullen uitbrengen op de vangst van vandaag. Een bordje met 'Alleen vakgenoten toegelaten' maakt ons echter duidelijk dat we nog veel mosselen zullen moeten eten eer we te horen krijgen hoeveel euro's Jos voor z'n mosselen heeft gevangen. "Laten we zeggen dat we dit jaar zulk een uitstekend mosselseizoen hebben dat de prijs voor de jumbo's lager ligt dan vorig seizoen," zegt Jos lachend. "Je ziet dus dat wij mosselkwekers nog lang niet uitgeteld zijn. De spreuk die bij Zeeland hoort, past ook bij de mosselsector: 'Luctor et emergo', ik worstel en kom boven."

 

 

www.mosselen.nl