Wetenschappelijk verantwoord kotsen met Dr. Jos

 

"Frisse, knapperige winterochtend, nietwaar Van Caesbroeck?" oppert de dokter goedgemutst, terwijl hij zijn hoed diep over zijn ogen trekt. We wandelen onverdroten de goot des verderfs in. "De examens zijn pas afgelopen, dus je kan ervan op aan dat hier vannacht stevig is gezopen. En daarvan zullen we de sporen op het trottoir kunnen aanschouwen. Voilà, wat heb ik gezegd?" De dokter wijst naar een oranjegele kotsplek met een diameter van zeker 70 centimeter, half op de drempel van een café, half op het trottoir.

 

Dr. Jos: (leunt met één hand op zijn knie en inspecteert de plas kots van naderbij) Nee, die brokjes zijn stukjes maagslijmvlies. Het is vrij normaal dat die loskomen als je kotst, dat kan in principe geen kwaad. (gaat weer rechtop staan) De kleur en consistentie van overgeefsel wordt niet alleen bepaald door wat je hebt gegeten en gedronken hé. Je kan er ook diagnostische conclusies uit trekken. Als iemand 'koffiegruis' overgeeft, wijst dat op een maagbloeding. Dat 'koffiegruis' is geoxideerd bloed. En als de maag leeg is, kan je gal beginnen te kotsen, wat ook een specifiek kleurtje geeft. Bij een ernstige blokkade in de darmen, kan zelfs heel het spijsverteringssysteem omkeren - retroperistaltiek noemen we dat - zodat je op den duur zelfs uitwerpselen uitkotst.

Dr. Jos: (wandelt onverstoorbaar verder) Nochtans is kotsen een ingenieus en complex mechanisme. Het is een ingebouwde, door de evolutie geperfectioneerde, voorgeprogrammeerde verdedigingsreflex van het lichaam, feilloos gecoördineerd door de hersenstam, net zoals basisfuncties als ademhaling en hartslag. Van baby tot oudje, iedereen gaat wel eens over z'n nek. En er komt heel wat mechaniek bij kijken. Het middenrif trekt samen, de hoofdkringspier in de maag opent zich, de luchtwegen worden afgesloten, het koud zweet breekt uit en een speekselvloed beschermt de tanden tegen het maagzuur. Allemaal volautomatisch! Bovendien wordt vlak nadien een portie endorfinen in de bloedbaan gebracht, zodat je je onmiddellijk een stuk beter voelt. De bekende opluchting vlak na het braken kan je vergelijken met de roes die sporters voelen, want ook die is puur een gevolg van endorfinen. Dan liever eens goed kotsen. (lacht)

Dr. Jos: Laten we eerst kijken naar de oorzaken. Misschien heb je toxische voeding binnengekregen, zijn er problemen met je spijsvertering, of heb je een norovirus onder de leden, vooral in de winter dan. Kotsen kan ook wijzen op neurologische problemen, of is een gevolg van medicatie, denk maar aan chemotherapie. Te veel alcohol drinken is ook een oorzaak, zoals we hier kunnen zien en ruiken. Na anesthesie bij operaties wordt ook wat afgespaagd, en uiteraard is er de beruchte ochtendmisselijkheid bij zwangere vrouwen. Dat laatste heeft ook zijn nut. Het is bewezen dat vrouwen die de eerste maanden vaak misselijk zijn, minder complicaties ondervinden tijdens het verdere verloop van de zwangerschap. Hun ochtendlijk gespaag zou onder meer de ontwikkeling van de placenta bevorderen.

Dr. Jos: Dat is een speciaal geval. Er is blijkbaar een verbinding tussen het evenwichtssysteem en het kotscentrum in de hersenstam, maar het is me een raadsel welk evolutionair nut dat heeft. Misschien is het de natuur die zegt: reis niet, want achter de horizon schuilen allerlei vieze ziektes? Nou, dan zegt de natuur juist hetzelfde als ik! (lacht blaffend, en wijst dan naar een hond die midden op straat aan een mediumsized kotsplek staat te snuffelen) Moet je die keffer zien! Whahaha! Hij lust er wel pap van! Dat doet me eraan denken: weet je dat niet alle dieren een kotsreflex hebben? Ratten bijvoorbeeld, die kotsen niet. Dat is een serieus probleem voor onze sector, want ratten worden gebruikt om nieuwe geneesmiddelen op uit te testen. Daarom zeg ik altijd: ze zouden die proeven beter zoveel mogelijk uitvoeren op honden en aapjes. Die kotsen tenminste.

Dr. Jos: (wijst opnieuw naar de hond) Nu begint hij er nog aan te likken ook! Wat een smerig beest. (schuddebuikt) Wat zei je, word je zelf misselijk? Dat is normaal, voor een watje als jij toch. Braaksel zien, doet kotsen. Alle zintuigen zijn verbonden met het kotscentrum. Vandaar ook dat er soms valse epidemies opduiken. Een jaar of tien geleden hadden we hier in Vlaanderen de zogenaamde Cola Cola-crisis. Een hele school kinderen werd ziek na het drinken van blikjes cola. En maar kotsen, een waarlijk spaagfestijn. De cola werd uit de rekken gehaald, de grote baas kwam uit Amerika overgevlogen om zich te verontschuldigen. Maar wat bleek? Met die cola was helemaal niets mis. Het was zuivere massahysterie, wellicht doordat de publieke opinie toen nog maar net het voedseltrauma van de dioxinecrisis achter de rug had. Oók een scheet in een fles trouwens, die dioxinezever. Enfin, één kind kotste zichzelf toevallig onder met een blikje cola in de hand, de rest begon uit reflex ook over te geven, en voor je het wist was de bal aan het rollen. Een opmerkelijke case was dat, daar lachen we nog dikwijls mee op medische congressen, terwijl we onze gratis cocktails zuipen in de hotelbar.

Dr. Jos: Als je kotsreflex intact is, eigenlijk niet. Overdaad schaadt natuurlijk. Echte veelkotsers, zoals anorexia- of boulimiepatiënten, krijgen scheurtjes in de slokdarm. Dat kan leiden tot bloedingen, infecties of zelfs een ontsteking in de borstholte. Maar dan moet je al echt industriële hoeveelheden kotsen. Een groter risico is het gevaar op aspiratie: dat er braaksel in de luchtwegen terechtkomt. Daarom mag je nooit een bewusteloos iemand geforceerd doen overgeven.

Dr. Jos: Zolang hij bij bewustzijn is, en zijn kotsreflex aanwezig is wanneer je met je vinger zijn nervus vagus achterin de keel stimuleert, is dat in principe geen probleem. Integendeel, hij zal zich nadien opgelucht voelen. Zeg, weet je wie een notoir kotser was? Charles Darwin! Die leed aan cyclic vomiting syndrome, iets wat we vooral bij kinderen zien, maar hij heeft er heel zijn leven last van gehad. Waarschijnlijk erfelijk. Wie daaraan lijdt, begint fervent te kotsen bij inspanningen, of onder stress. Het zit er dus dik in dat de meest baanbrekende theorie in de geschiedenis van de wetenschap al kotsend is ontstaan. (lacht) Denk daar maar eens over na de volgende keer dat je voor een mondeling examen over je nek gaat van de zenuwen.

Dr. Jos: Ik ook! (kijkt op zijn horloge) Zou er al een café open zijn waar we een trappist kunnen bestellen?

Dr. Jos: Ook goed!