De witte dood
"Wintersport is een jaarlijks terugkerende catastrofe." Goede gewoonten zijn er om te onderhouden, en dus zitten we op nieuwjaarsdag met een parelend glaasje in de fauteuil bij Dr. Jos. De breedbeeldtelevisie staat afgestemd op het schansspringen in Garmisch-Partenkirchen. Een gezellige boel dus, al is de dokter opvallend humeurig. En daar zit een diepgebruinde mevrouw Dr. Jos voor iets tussen.
"Madam daar zie!" Dr. Jos gebaart geërgerd in de richting van zijn echtgenote, die aan tafel enigszins beteuterd de binnengekomen nieuwjaarskaartjes zit door te nemen. "Madam moest per se gaan skiën met haar chichi-vriendinnen. Naar Gstaad dan nog wel, 't kon niet duur genoeg zijn. En het resultaat? Wel, toon het eens? Laat het eens zien aan Van Caesbroeck?" Mevrouw Dr. Jos steekt met een bewolkt gezicht haar rechterhand boven de tafel. Die zit in het gips.
Dr. Jos: Polsfractuur! (snuift) Ik had het nog zo gezegd hé, ik had het weer eens voorspeld!
Mevrouw Dr. Jos: (bijna onhoorbaar) Betweter.
Dr. Jos: Wat was dat?
GUIDO: (probeert de echtelijke twist in de kiem te smoren) Euh... dokter, misschien kunt u eens dieper ingaan op het onderwerp wintersport.
Dr. Jos: (bromt) Waarom niet? Als ik er één student mee kan beletten om domme dingen te doen, dan is dat meegenomen. Dan zullen die tenminste gespaard blijven van een (luid) GEBROKEN POLS! Weet je dat wereldwijd jaarlijks 100.000 polsfracturen worden behandeld bij skiërs? Ik spreek niet over verstuikingen of zo hé, echte polsbreuken! En een botbreuk is nooit ongevaarlijk.
GUIDO: Ooit beweerde u dat voetbal de gevaarlijkste van alle sporten is.
Dr. Jos: Dat klopt, als je het over het hele jaar bekijkt. Maar in het wintersportseizoen spant skiën moeiteloos de kroon, met per uur de hoogste ongevallenrate van alle sporten. Op ijshockey na misschien, maar afgezien van een paar Canadese macho-lullen houdt gelukkig bijna niemand zich daarmee bezig.
GUIDO: Cijfers, dokter Jos!
Dr. Jos: Je mag rekenen op 2 à 4 ernstige ongevallen per 1000 skidagen. En wat bedoel ik met ernstig? (wijst op zijn vrouw) Dát bedoel ik met ernstig.
Mevrouw Dr. Jos: Allez zeg, laat mij met rust hé! (staat op en verdwijnt met slaande deur richting keuken)
Dr. Jos: (onverstoord) Ernstige ongevallen hebben een verkreupelend effect en vereisen medische tussenkomst. Stel dat op wereldvlak 200 miljoen skiërs elk gemiddeld een week op wintersport gaan. Dat geeft 1 miljard 400 miljoen skidagen, of niet minder dan 3 tot 6 miljoen ongevallen per jaar! Dat noem ik een jaarlijks terugkerende catastrofe! En pas op, dan heb ik het alleen nog maar over het klassieke alpijns skiën hé. Voor snowboarders mag je dat risico gerust verdubbelen, en de gekken die zich buiten de pistes begeven, die nemen al helemaal onverantwoorde risico's.
GUIDO: Stel: u bent arts op de spoedafdeling van een ziekenhuis nabij een skigebied. Waar kunt u zich dagelijks aan verwachten?
Dr. Jos: Vreemd genoeg hangt dat ervan af of je vrouwen of mannen op de bank krijgt. Vrouwelijke skiërs hebben meer verwondingen aan de bovenste ledematen, terwijl mannen meer problemen krijgen aan hun benen en knieën. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de skistijl: vrouwen skiën een beetje bekakt (wijst met een lachje naar de keukendeur) terwijl mannen er meteen als gekken tegenaan gaan. Enfin, over het algemeen kan je zeggen dat bij ski-ongevallen 12% breuken worden behandeld. Verdubbel dat maar bij snowboarders. En als een snowboarder bij een val met één been aan zijn board blijft hangen, dan wordt het pas echt gevaarlijk. Dan gaat dat been onnatuurlijk verdraaien en krijg je af te rekenen met gecompliceerde spiraalfracturen.
GUIDO: 12% breuken, dat betekent 88% andere verwondingen.
Dr. Jos: Wel ja, noem ze maar op hé: letsels aan ligamenten en kruisbanden in de knie, verstuikingen allerhande, gebroken tanden, een ski-duim...
GUIDO: Ski-duim?
Dr. Jos: (trekt zijn duim achteruit) Een overgestrekte duim, te wijten aan die skistokken. Dat kan lachwekkend lijken, maar het is pas als je je duim niet kunt gebruiken, dat je merkt waarvoor je 'm allemaal nodig hebt. (vette knipoog) Je zal zien, zo'n duimverstuiking gebeurt altijd net op de hand die je gebruikt om je versnellingspook te beroeren. (barst los in een bulderlach)
GUIDO: (kijkt naar zijn rechterduim) Juist.
Dr. Jos: (weer ernstig) En het kan natuurlijk nog erger: rugletsels, hoofdletsels... Elk jaar gebeurt het weer dat een macho met zijn kop tegen een skilift pletst en ter plaatse morsdood blijft.
GUIDO: Maar goed, niet iedereen komt gehavend terug van een wintersportvakantie.
Dr. Jos: Dat klopt, maar ook als je niet valt stel je je bloot aan een aantal onverantwoorde risico's. Vergeet nooit: skiën is een sport, en sport is sowieso te mijden, dat heb ik al duizend keer verkondigd. Maar als je skiet, ga je bovendien sport beoefenen in barre omstandigheden. (telt af op zijn vingers) Ten eerste: je zit in de kou. Onderkoeling, vrieswonden, huidproblemen en problemen met de luchtwegen. Men heeft eens de deelnemers aan de Olympische winterspelen gescreend: 25% van die atleten kreeg af te rekenen met astma-aanvallen omdat hun luchtwegen samentrokken van de kou.
GUIDO: Nog meer problemen?
Dr. Jos: (knikt) Ten tweede: je beoefent sport op grote hoogte. Hoogteziekte, veroorzaakt door een te lage zuurstofdruk, kan dodelijk zijn. En hoogte zorgt sowieso voor dehydratatie. Als je dan ook nog eens schnapps drinkt en je overgeeft aan een zware après-ski, dan wordt het ronduit gevaarlijk. En ten derde: lawines en blikseminslagen.
GUIDO: Bliksem?
Dr. Jos: Als het sneeuwt, ski je vlak onder de wolken. Je zou de eerste skiër niet zijn die dan wordt getroffen door de bliksem. En het laatste risico: (grijnst) vergeet nooit dat je in de meeste ski-oorden gebruik maakt van faciliteiten die eigendom zijn van mensen die diep in hun hart de Anschluss niet eens zo'n kwaad idee vonden! (lacht bulderend)
GUIDO: Eindconclusie?
Dr. Jos: Skiën is voor gekken. (luid in de richting van de keukendeur) OF VOOR CHICHI-MADAMMEN! En weet je wat? Dat kost de maatschappij handenvol geld! Stel dat 10% van de Belgen gaat skiën, dan mag je rekenen op jaarlijks 21.000 ernstige ongevallen. Reken per ongeval op 1500 euro kosten voor de gezondheidszorg, en 1000 euro werkverzuim of buis- of biskans. Wat wordt dat? 50 miljoen euro vermijdbare kosten per jaar! Daar konden ze verdomme Sabena mee in de lucht houden!
GUIDO: (drinkt zijn glas champagne leeg)
Dr. Jos: (wijst naar de fles) Schenk jezelf gerust nog eens bij, ik ga in de keuken verkennende vredesgesprekken voeren met miss Gstaad. 't Is tenslotte nieuwjaar. (staat op en loopt richting keuken...)
(RVC)
Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:
Floyd, Alpine skiing, snowboarding, and spinal trauma, Arch-Orthop-Trauma-Surg., sep. 2001
Noakes, Exercise and the cold, Ergonomics., okt. 2000
Weiler e.a., Asthma in United States Olympic athletes who participated in the 1998 Olympic winter games, J-Allergy-Clin-Immunol., aug. 2000
Machold e.a., Risk of injury through snowboarding, J-Trauma., jun. 2000
Wilber e.a., Incidence of exercise-induced bronchospasm in Olympic winter sport athletes, Med-Sci-Sports-Exerc., apr. 2000
Nakaguchi e.a., Snowboard head injury: prospective study in Chino, Nagano for two seasons from 1995 to 1997, J-Trauma., dec. 1999
Hunter, Skiing injuries, Am-J-Sports-Med., mei-jun. 1999
Sibbald, Winter can be fun until the injuries start, CMAJ., feb. 1999
Cherington e.a., Lightning injuries during snowy conditions, Br-J-Sports-Med., dec. 1998
Gassner e.a., Traumatic dental injuries and Alpine skiing, Endod-Dent-Traumatol., jun. 2000
de Loes e.a., A 7-year study on risks and costs of knee injuries in male and female youth participants in 12 sports, Scand-J-Med-Sci-Sports., apr. 2000
Pirila e.a., Nasal function of skiers in cold weather, Allergy., aug. 2000
Levy e.a., Neurologic injuries in skiers and snowboarders, Semin-Neurol., 2000
Heim, The skier's thumb, Acta-Orthop-Belg., dec. 1999
Buller e.a., Sun safety behaviours of alpine skiers and snowboarders in the western United States, Cancer-Prev-Control., jun. 1998
Cheritel e.a., Alcohol consumption, sensation seeking and ski injury: a case-control study, J-Stud-Alcohol., mrt. 1998
Wille e.a., Skiing accidents and loss of working hours, Munch-Med-Wochenschr., apr. 1973