Striptekenaar Scott McCloud over 'DE BEELDHOUWER'

Het jaar is nog niet halfweg en er ligt al een dikke kanshebber klaar voor de titel van beste graphic novel van 2015. De Beeldhouwer van de Amerikaanse stripauteur Scott McCloud is een monumentale striproman over de verschroeiende levensangst van David Smith, een 26-jarige kunstenaar die een deal sluit met de Dood en de liefde van zijn leven ontmoet terwijl de laatste dagen van zijn jeugdige bestaan genadeloos wegtikken.
 
Scott McCloud deed op zijn indrukwekkende promotietour door Europa ook ons land aan. We nestelden ons op een zonnig Leuvens terrasje en genoten ten volle van de intellectuele overpeinzingen die Scott - zijn bijnaam luidt niet onterecht 'De Aristoteles van de stripwereld' - drie kwartier lang onvermoeibaar op ons afvuurde.
 

GUIDO: De Beeldhouwer is bijna 500 pagina's dik, en toch heb ik het in één ruk uitgelezen. Was dat je bedoeling?
Scott: Je bent niet de enige. Ik heb het boek zo gestructureerd dat er een sterkere band is tussen de prentjes dan tussen de pagina's. Het is een reeks van momenten. Een soort ketting, van moment tot moment, tot het verhaal voorbij is. Dat geeft het boek een zeker momentum, waardoor je als lezer steeds vooruit wordt gestuwd. Je vraagt je constant af wat er zal gebeuren in het volgende moment. Ik heb geprobeerd er een pageturner van te maken, en dat is blijkbaar gelukt. Hoewel het een dik boek is, doen mensen er niet zo lang over om het te lezen.
GUIDO: Drie uur, in mijn geval. Voor zo'n dik boek is het ook vrij makkelijk samen te vatten.
Scott: Ja, het is een eenvoudig verhaal. Oorspronkelijk dacht ik op een goede vierhonderd pagina's uit te komen, maar het is vanzelf gegroeid. En dan moet je weten dat ik er nog veel uit heb weggeknipt ook. (lacht) Dat klinkt misschien paradoxaal, maar terwijl ik plotelementen uit de eerste versie begon weg te knippen, is het boek gegroeid in de kleine momenten. Vooral in de conversaties. Ik doe mijn uiterste best om elk emotioneel moment van een conversatie weer te geven, en daar heb je plaats voor nodig. Mensen kunnen in één enkele zin drie of vier emoties beleven. Ik wil elk van die emoties een gezicht geven. Dan pas kan je je echt verplaatsen in het hoofd van een personage. Je gaat je ermee identificeren en dan vind je het veel belangrijker hoe het verhaal zal evolueren. Ik deins er niet voor terug om een gesprek dertig pagina's lang te laten duren. Ik wil niet dat de lezer die conversatie léést, ik wil dat hij die conversatie hééft.
 
Verrezen lijk
 
GUIDO: Je hebt vijf jaar aan De Beeldhouwer gewerkt. Heb je gaandeweg een evolutie doorgemaakt als tekenaar en verteller?
Scott: O ja, zeker wat het schrijven betreft. Toen ik de eerste versie af had, begreep ik mijn eigen verhaal nog maar deels. Ik heb verschillende rewrites nodig gehad om te begrijpen wat voor verhaal ik aan het vertellen was. In het begin dacht ik dat het een verhaal was over iemand die herinnerd wil worden. Naar het einde toe was het echter een verhaal geworden over iemand die doodsbang is om vergeten te worden. Er is een groot verschil tussen de twee.
GUIDO: Het is een zeer emotioneel boek. Waarom is dat zo zeldzaam in strips?
Scott: Ik zal je het belangrijkste verschil uitleggen tussen strip en film. In strips zit vaak de hand van de tekenaar in de weg. Hetgeen een tekenaar anders maakt dan andere tekenaars, kan zeer kwaliteitsvol zijn, maar het zorgt er ook voor dat een strippagina er in eerste instantie uitziet als een verzameling lijnen en kleuren op papier. Je ziet stijl. Tekenwerk. En dat vervreemdt je enigszins van wat je zou moeten zien. In films is dat anders. Of je nu een goede of een slechte film bekijkt, het eerste wat je op het scherm te zien krijgt, is wat het is. Stel dat het openingsshot een auto is die stopt voor een huis. Dan maakt het niet uit of die film is geregisseerd door Quentin Tarantino, of Terrence Malick, of Chris Columbus, of het verrezen lijk van Sergei Eisenstein. Het is om het even: je ziet een auto die stopt bij een huis. Dat ziet er echt uit. In strips is dat anders: daar zie je als lezer in de eerste plaats een tekening. De stijl veroorzaakt een zeker artificieel gevoel.
GUIDO: Je lange openingsscène speelt zich af in een bar in New York. Ik heb op geen elk moment gedacht: dit is een tekening van een bar in New York. Ik dacht gewoon: ha, ze zitten in een bar in New York.
Scott: (knikt) Dat is precies wat ik heb geprobeerd te bereiken. Ik heb mijn stijl in dit boek zo transparant mogelijk gehouden. De tekeningen zijn bijna generisch. Ik heb me ver weg gehouden van stilistische spielereien, om de lezer zo dicht mogelijk bij de personages, de scènes en het verhaal te betrekken. Dit boek is niet virtuoos getekend. Je ziet gewoon wat je ziet. En dan was het mijn taak als schrijver om wat je ziet, interessant te maken. Het verhaal primeert op de hand van de tekenaar. Ik heb mijn tekenaarshand bewust in mijn broekzak gehouden.
GUIDO: In de deal die hij sluit met de Dood, krijgt David een soort superkracht: hij kan elke materie met blote handen manipuleren om er monumentale beeldhouwwerken van te maken. Is het voor Amerikaanse striptekenaars onmogelijk om zelfs een serieus boek als dit te maken zonder dat er een superheld in voorkomt?
Scott: (lacht) Het zijn inderdaad superkrachten, je hoeft niet rond de pot te draaien. Tja, veel van mijn collega's, en ikzelf ook, zijn gefrustreerd dat de superhelden maar aan onze mouw blijven trekken. Heb je de film Birdman gezien? Daar loert de superheld ook constant over de schouder van het hoofdpersonage. Zo voelen wij Amerikaanse tekenaars ons vaak. De superhelden blijven in ons oor fluisteren, om ons te proberen terug te brengen naar de fantasieën van toen we vijftien waren. Ik geef toe: toen ik aan dit boek begon, voelde ik me een beetje gegeneerd dat er weer een superheldenelement in zat. Maar toen ik klaar was, had ik aanvaard dat dat nu eenmaal deel uitmaakt van mijn cultuur, van mijn erfgoed. Vergelijk het met iemand die spreekt met een regionaal accent. Waarom zou hij zich daarvoor moeten schamen? Zo is het ook met mijn obsessie met superhelden. Het maakt deel uit van wie ik ben.
 
Tafel met drie poten
 
GUIDO: Het hoofdpersonage is een obsessieve beeldhouwer. Het gevolg is dat je heel wat van zijn fictieve beeldhouwwerken hebt bedacht en getekend. En je bent daar niet lui in geweest: het zijn er dozijnen.
Scott: Dat was fun. Ze moesten er vooral leuk uitzien om naar te kijken. Je kunt geen echte grote beeldhouwkunst vatten in een striptekening. Dat is onmogelijk. Maar ik kan wel mislukte werken tekenen, want al de beeldhouwwerken die David in het boek maakt, slaan niet aan bij de kunstcritici, de galerijhouders en het publiek. Het zijn mislukkingen. Zijn echt goede werken heeft hij al gemaakt vóór het boek begint, en die krijg je nooit te zien.
GUIDO: Je bent beroemd geworden met intellectuele, beschouwende 'strips over strips', zoals de klassieker Understanding Comics. Voelde je met dit boek de nood om je voluit in de fictie te wentelen?
Scott: Ja. Ik wou niet louter worden herinnerd als een 'striptheoreticus' die metabeschouwingen schrijft over strips. Ik had al wel wat fictie gemaakt in de jaren die voorafgingen aan De Beeldhouwer: ik heb een paar 'Superman'-verhalen geschreven en een novelle over Abraham Lincoln. Er gaapte echter nog een groot gat in mijn loopbaan en ik vond het heel belangrijk dat ik het opvulde. Anders zou mijn carrière een tafel met drie poten zijn gebleven. En verder was het ook gewoon een uitdaging die ik wel eens wou aangaan. Dit boek is voorlopig mijn big one. Het zou me ten sterkste verwonderen als ik in de volgende tien jaar een nog dikker boek zou maken. Mijn volgende project wordt trouwens weer non-fictie, een werk over visuele communicatie.
GUIDO: Hoe zou je graag hebben dat de lezer zich voelt wanneer hij de laatste pagina van De Beeldhouwer omslaat?
Scott: Alive!