ABBAS BAYAT, baas van Sunnyland en Sporting Charleroi

Abbas Bayat werd in 1947 geboren in de Iraanse hoofdstad Teheran. Middelbaar onderwijs volgde hij op een Britse kostschool, universitaire studies management deed hij in de VS.
Daarna keerde hij naar zijn geboorteland terug, om dat na de revolutie alweer te verlaten. In 1980 startte hij een import- en consultingbedrijf in de VS. In 1987 kocht hij het Belgische Looza, wat hij in 1994 verkocht aan Seagram, hoewel hij wel in de leiding bleef. In 1997 kocht hij de Waalse waterproducent Chaudfontaine, in 1999 fruitsapproducent Sunnyland en in 2000 het Britse water Ben Shaw. In 2003 verkocht hij Chaudfontaine aan Coca Cola. Zijn bedrijf heeft nu de merken Sunland (fruitsap), Duke (water), Lim'Oh (limonade), Parasol (limonade) en Aquaforce (sportdrank) in portefeuille. Er werken dik vierhonderd mensen. Sinds midden 2000 bezit Bayat ook een meerderheid in voetbalclub Sporting Charleroi.

Op de vraag waarom hij zo vlot bedrijven koopt en verkoopt, antwoordt Bayat dat hij sterk geïnteresseerd is in management. "We kijken uit naar bedrijven die niet zo goed geleid worden of die te weinig kapitaal hebben. Die ontwikkelen we, we verhogen de omzet, we maken ze rendabel, om ze dan te verkopen. We zijn geen grote multinational, we hebben een onmiddellijke return op onze investering nodig. Goedkoop kopen, duurder verkopen. Looza hebben we gekocht toen de omzet 500 miljoen oude Belgische frank bedroeg. Bij de verkoop vijf jaar later bedroeg de omzet 3 miljard frank."

Voor Abbas Bayat is leven en werken filosofie. Hij is ervan overtuigd dat de wereld in crisis is en dat we voor een belangrijke ommekeer staan. Net het soort kantelmomenten en het soort existentiële crisissen waar de filosofie al een paar duizend jaar op studeert. Tips van een bedrijfsleider met wortels in Iran, de VS en België.

Bayat: Wat ik mijn kinderen altijd zeg, is dat ze moeten blijven leren, zodat men ze ooit nodig heeft. Ze moeten nieuwsgierig blijven. De toekomst van de wereld zal sterk verschillen van wat de VS vandaag zijn. Van het communisme kon je van dag één voorspellen dat het zou mislukken. Het pure kapitalisme zal dezelfde weg opgaan. De zaden van verandering zijn al geplant.

"Er is een alternatief economisch model nodig"

Bayat: De laatste jaren zijn veel bedrijven steeds groter geworden. Daardoor is er een splitsing tussen eigendom en management, en dat geeft belangenconflicten. Dat leidt tot ontsporingen zoals we bijvoorbeeld bij Enron hebben gezien. Management en eigendom samenhouden helpt, omdat dan iemand de eindverantwoordelijkheid draagt. Maar dikwijls kan dat niet meer omwille van de omvang van de bedrijven. Het kapitalisme wordt te groot. In sommige sectoren zijn er maar twee of drie bedrijven om met elkaar te concurreren. Het gevolg is dat de prijzen stijgen en dat het in die grote bedrijven niet duidelijk is wie de verantwoordelijkheid draagt. Het is enorm belangrijk bedrijven te zien als mensen, met materiële doelen, maar ook met sociale doelen. Een mens wordt niet alleen geapprecieerd omwille van zijn materieel succes, maar ook om de verwezenlijking van sociale doelen. Daarom is er filantropie, zijn er stichtingen en fondsen. Een bedrijf mag niet alleen rekening houden met de aandeelhouders, maar moet ook kijken naar de maatschappelijke omgeving. In de VS is bij de laatste presidentsverkiezingen minder dan de helft van de stemgerechtigden effectief gaan stemmen. De huidige president heeft minder dan een kwart van de potentiële stemmen gehaald. Zo ver zijn mensen vervreemd van de maatschappij.

GUIDO: En die vervreemding is gelinkt met de crisis van het kapitalisme?

Bayat: Ja. Ik las dat er in Zwitserland wordt gezocht naar een alternatief economisch model. Dat alternatief is nodig. Het is niet goed wanneer de rijkdom in steeds minder handen zit. Er zijn nu bedrijven met 200.000 werknemers en een omzet van 150 miljard dollar. Dat zijn bureaucratieën. Dat is sterk vergelijkbaar met de klassieke overheid, alleen zijn de managers er veel dikker betaald. Bedrijven als Unilever of Coca Cola zijn groter dan vele landen. Ze hebben duizenden aandeelhouders. Wanneer de aandeelkoersen van die bedrijven dalen, wordt er geherstructureerd, worden er mensen ontslagen. De managers verdienen dan nog meer geld, en de overheid moet de extra werklozen betalen. De overheid is steeds minder eigenaar van de productiemiddelen. Dan is het aan de privé om steeds meer te participeren. Iemand moet de sociale zekerheid betalen, iemand moet het levensminimum betalen. Als je te veel privé-ondernemingen hebt, kom je terecht in Amerikaanse situaties, waar nu 40-45 miljoen mensen geen ziekteverzekering hebben. Dit betekent dat ze, als ze ernstig ziek worden, hun genezing niet kunnen betalen. Als de overheid die rol niet meer op zich kan nemen, moet de privé-sector overnemen.

GUIDO: Is voetbal de manier waarop jij je sociale verantwoordelijkheid opneemt?

Bayat: Ja. Chaudfontaine was een belangrijk Waals bedrijf. Voetbal is een belangrijke sociale activiteit, voor de jongeren en voor de supporters. Zij hebben geen andere ontspanning of sociaal leven. Bij Charleroi hebben we drie à vierhonderd jonge spelers. Zo zijn ze weg van de straat, leren ze zich gedragen in een gemeenschap, leren ze zich doelstellingen plaatsen. Vele succesvolle voetballers komen uit arme milieus. Er komen er bijna geen uit rijke gezinnen. Wat zo jammer is, is dat de sector zo gecorrumpeerd en slecht geleid is. Het is zeer moeilijk om zelfs maar break-even te draaien. Dat is heel vreemd, als je ziet welke enorme hoeveelheden geld worden gegenereerd. Maar die opbrengsten worden niet correct terug in de activiteit gepompt.

(DDW)

Abbas Bayat in 5 quotes

"Had je me twintig jaar geleden gevraagd waar ik in 2004 zou zijn, was België wellicht het laatste land in mijn gedachten geweest."

"Toeval is een belangrijke factor van bij het begin van het leven: in welk gezin word je geboren, welke kansen krijg je? Ben je geboren in Tel Aviv of in een Palestijns dorp? Een heel verschil."

"Een andere belangrijke factor is intelligentie. Wie intelligent is, is vooruitziend en kan zijn voordeel halen uit evoluties."

"Toen ik Iran verliet, had ik er geen idee van wat ik zou gaan doen. Gelukkig had ik wel de scholing en sociale achtergrond om elders succesvol te kunnen zijn."

"Belangrijk is ook tolerant leren zijn, in deze multiraciale wereld. Mensen die verschillend zijn van afkomst, zijn niet verschillend van kwaliteit. Belgen noemen alle zwarten Afrikanen. Dat bewijst een enorm gebrek aan kennis over de verschillen tussen Afrikanen."