Dr. Jos leeft op fastfood

Met je lijfarts naar de bioscoop, het is eens wat anders dan met je lief. Gulzig nacho's naar binnen schrokkend en grote bekers cola slurpend, bekeek Dr. Jos samen met mij een avant-première van Super Size Me, de opmerkelijke anti-fastfooddocumentaire
waarvan je trouwens hier een bespreking vindt. De reactie van de dokter na afloop sprak weer eens boekdelen: "Waar is hier de dichtstbijzijnde McDonald's? Ik heb er honger van gekregen!"

Vijftien minuten later. De dokter en ik zitten voor een grote Big Mac Menu. Links van ons zit een bende tieners, rechts van ons een aandoenlijk gezinnetje. "Zie jij hier ergens zo'n waggelend geval van 200 kilo lopen?" spreekt de arts. "Ik niet. Het moet maar eens gedaan zijn met dat irrationele gezever over fastfood!"

Dr. Jos: (zet zijn tanden in z'n Big Mac) Het is toch waar? Die film is bijzonder leuk gemaakt, maar wel heel tendentieus. Stemmingmakerij vanuit vegetarische hoek, dat is het!

GUIDO: Even samenvatten: de maker van de documentaire Super Size Me at een maand lang drie keer per dag bij McDonald's. Is dat dan niet ongezond?

Dr. Jos: Ja, ik zou dat ook niet doen natuurlijk. Ik lust af en toe eens graag zo'n dikke hamburger, maar ik eet ook graag mosselen, en biefstuk, en Chinees. En dat verkopen ze niet bij McDonald's. Te veel van hetzelfde is nooit gezond, maar dat geldt niet alleen voor fastfood, dat geldt voor alles. Alle dagen martino's eten is ook ongezond. Alle dagen spaghetti? Niet goed, je moet afwisselen. Eet alle dagen mosselen en je loopt binnen de kortste keren rond met een mosselkop.

GUIDO: Hoe verklaart u het feit dat fastfood zo'n slechte naam heeft als het over gezonde voeding gaat?

Dr. Jos: (prikt een frietje in z'n potje mayonaise) Eerlijk gezegd vraag ik me dat ook soms af. Allez, neem nu eens zo'n Big Mac Menu, of om het even welke hamburgermenu bij om het even welke fastfoodketen. Quick, Burger King, whatever. Wat krijg je daar? Een stukje vlees. Wat brood. Een beetje groenten. Wat zuivel, als je een hamburger neemt met kaas erop. En een doosje aardappelen. Welnu, denk eens terug aan je allereerste lessen gezond eten in de lagere school. Weet je nog, het klavertje vier? Elke dag iets eten uit elk blad van het klavertje: vlees, graanproducten, zuivel en groenten. Precies wat je geserveerd krijgt in een fastfoodrestaurant! (lacht) 't Is toch waar? Zo'n hamburgermenu is de letterlijke toepassing van het klavertje vier!

GUIDO: Maar er moet toch iets zijn? Die slechte naam moet toch ergens vandaan komen?

Dr. Jos: Kijk, waarom wordt fastfood geviseerd? Omdat het een relatief hoog aantal calorieën telt per 100 gram. (slurpt van zijn cola) Een hoog energiegehalte, vergeleken met laten we zeggen het gemiddelde thuisgekookte potje. Nu is daar op zich niets mis mee; alles hangt ervan af welke portie je daarvan eet. Als je niet genoeg hebt met een menu, en er nog een hamburger bij bestelt, ja, dan ga je inderdaad grote caloriewaarden binnenkrijgen. Maar als je gewoon 'je bord leeg eet', al krijg je hier natuurlijk geen bord, is er niets aan de hand. En je zou nu kunnen zeggen: waarom verlagen ze dan dat caloriegehalte per 100 gram niet? Omdat bewezen is dat de mensen dan gewoon meer gaan eten. Eigenlijk pleit het zelfs voor de fastfoodketens dat ze hun hamburgers niet calorie-armer maken, want dan zouden ze er meer kunnen verkopen per klant! (lacht)

GUIDO: Dus volgens u is de obesitas-epidemie in de Verenigde Staten niet te wijten aan de hamburgerketens?

Dr. Jos: Dat is een fabeltje. Daar is al grondig onderzoek naar gedaan in de States, waaruit blijkt dat het fastfoodgebruik bij 'gewone' kinderen net zo hoog ligt als bij dikke kinderen. Krék hetzelfde! Ik zou zelfs meer durven zeggen: door te blijven beweren dat obese kinderen dik zijn door te veel fastfood te eten, en door te weinig sport te doen, ga je hen alleen maar stigmatiseren. Dan zeg je eigenlijk: "Zie je wel vetzak, het is allemaal je eigen schuld!" En dan is discriminatie niet ver meer weg. Pas op: je moet te dikke kinderen natuurlijk niet gaan stimuleren om vijf keer per week hamburgers te eten, maar dat wil nog niet zeggen dat juist die hamburgers hun in de eerste plaats dik hebben gemaakt. De oorzaak van obesitas is veel complexer dan dat. Erfelijkheid speelt daarin een grote rol, gecombineerd met een hele reeks dieet- en andere factoren. De medische realititeit is veel complexer - en bijgevolg een stuk saaier - dan wat een populistische film als Super Size Me ervan wil maken. (haalt diep adem) Wow, wat een betoog! Een mens zou er honger van krijgen! (duwt de rest van zijn Big Mac naar binnen)

GUIDO: Nog een straf moment in Super Size Me: in Amerika hebben ze zelfs fastfoodrestaurants in ziekenhuizen!

Dr. Jos: In Australië en Nieuw-Zeeland ook hoor. En ik juich dat toe! Er moeten zo snel mogelijk hamburgerrestaurants worden geopend in de Belgische ziekenhuizen!

GUIDO: U meent het?!!

Dr. Jos: Heb je al eens in het ziekenhuis gelegen, man? Die ziekenhuiskost, dat is niet te vreten! Na twee dagen snák je gewoon naar een hamburger met frieten! En nog los daarvan: juist doordat fastfood zoveel energie bevat per 100 gram, is het eigenlijk heel geschikt voor zieken. Die moeten aansterken, hebben veel energie nodig. Onlangs was onze kleine Jean-Marie herstellend van een infectie. Het manneke zag bleekjes, was nog wat zwakjes, wou nog niet goed eten. Wat heb ik toen gedaan? Ik heb 'm meegenomen naar de Quick en heb een Magic Box gekocht. Hij heeft maar twee keer van dat hamburgertje gebeten, met een paar frietjes erbij, maar zo had hij toch voldoende calorieën binnen!

GUIDO: Fastfood als medicijn?

Dr. Jos: Jaja! Waarom niet? Neem nu al die half anorectische meisjes van 15 jaar, die veel te mager zijn en aan bloedarmoede lijden. Die moet je geen voedingssupplementen en ijzerpillen geven van bij de apotheker. Ga er eens een goeie hamburger mee eten, en ze zullen hun ijzer en calcium en magnesium wel binnen hebben! Idem voor studenten in de blok: gooi die vitamine- en magnesium- en andere pillen buiten, en ga tijdens het studeren eens wat meer eten in de hamburgertent. Niet alle dagen, maar bijvoorbeeld na een lastig examen. Dat volstaat ruimschoots voor al die essentiële mineralen. (kijkt rond) Zeg, ik heb inmiddels wel dorst gekregen van al die hamburgers en frieten en weet ik veel. Verkopen ze hier bier, Van Caesbroeck?

GUIDO: Alleen in combinatie met een maaltijd, dokter.

Dr. Jos: Damn! (denkt even na, en gooit dan een biljet van 20 euro op tafel) Allez, haal me dan nog maar een Royal Cheese, met een pint erbij. En neem zelf ook nog iets, want je staat er zo bleekjes op. Bestel maar een supersize pint! (lacht bulderend)

Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:

Ordonez, Fast-food lovers, unite!, Newsweek., mei 2004

Bowman e.a., Fast food consumption of US adults: impact on energy and nutrient intakes and overweight status, J-Am-Coll-Nutr., apr. 2004

Mello e.a., The McLawsuit: the fast-food industry and legal accountability for obesity, Health-Aff., nov-dec. 2003

Prentice e.a., Fast foods, energy density and obesity: a possible mechanistic link, Obes-Rev., nov. 2003

Matthiessen e.a., Size makes a difference, Public-Health-Nutr., feb. 2003

Nielsen e.a., Patterns and trends in food portion sizes, 1977-1998, JAMA., jan. 2003

Grajeta e.a., Fe, Ca and Mg contents in selected fast food products in Poland, Nahrung., feb. 2002

Kearns e.a., "Happy Meals" in the Starship Children's Hospital: interpreting a moral geography of health care consumption, Health-Place., jun. 2000

Bandini e.a., Comparison of high-calorie, low-nutrient-dense food consumption among obese and non-obese adolescents, Obes-Res., sep. 1999

Bandini e.a., Myths about childhood obesity, Pediatr-Ann., okt. 1992

(JC)