Lopers zijn dommeriken
't Is een heerlijke dag aan het einde van de zomer, dus Dr. Jos wil met veel plezier afspreken op een zonnig terras. Toch zijn we verrast door de plaats die hij voorstelt: de arts wil ons per se ontmoeten in de tuin van een grote taverne aan de rand van de stad, met uitzicht op het kanaal
.
"Hier loopt het didactisch materiaal zomaar onder je neus voorbij," zegt de dokter terwijl hij vakkundig zijn trappist in het bolronde glas giet. Hij wijst naar het jaagpad naast het kanaal, waar het op deze mooie dag krioelt van de fietsers, wandelaars en joggers.
GUIDO: Ah, nu begrijp ik het, we gaan het vandaag over lopen hebben. Joggen.
Dr. Jos: (knikt) Een maatschappelijke kwaal die maar niet wil overgaan. Iedereen wil joggen, iedereen wil lopen. Op het eerste gezicht is dat niet geheel onbegrijpelijk. Je koopt een paar sportschoenen en hop: je bent vertrokken. Een zeer laagdrempelige sport. Maar 't is niet omdat je niet over de drempel bent gestruikeld, dat je daarna niet meer ten val kan komen. Lopen is namelijk een ferm ongezonde bezigheid, en dat om meer dan één reden.
GUIDO: Zoals?
Dr. Jos: Dat zal ik je straks allemaal eens haarfijn uitleggen aan de hand van de voorbeelden die hier rondlopen. Maar laat ik eerst eens een misverstand uit de weg ruimen. Ik hoor dikwijls zeggen: "Dr. Jos is tegen lichaamsbeweging." Dat is niet waar. Dat wordt beweerd door mensen die mijn interviews niet goed lezen, of te dom zijn om ze te verstaan. Of alletwee. (lacht) Ik ben niet tegen lichaamsbeweging, ik ben tegen sport. Aha! Een grote nuance!
GUIDO: Tegen topsport?
Dr. Jos: Ja, tegen topsport ben ik zeker, maar ook de recreatieve sportbeoefening van de modale burger baart mij zorgen. Wat de mensen maar niet willen snappen, is dat het gewoon belangrijk is dat je beweegt, niet hoe intens je beweegt. Straffer nog: hoe meer je de intensiteit van je beweging gaat opdrijven, aan sport gaat doen dus, hoe meer de nadelen gaan opwegen tegen de voordelen. Wandelen is prima, lopen is erover. Wandelen - en beheerste lichaamsbeweging in het algemeen - is goed voor je glucosemetabolisme, zodat je minder kans krijgt om diabetes te ontwikkelen. Ook je vetmetabolisme loopt picobello en er zullen zich minder snel bloedklonters vormen, wat allemaal goed is voor hart en bloedvaten. Zeer positieve dingen, die je echter meteen weer om zeep helpt door de beweging te laten ontaarden in sport. Door te lopen in plaats van te wandelen. (neemt een slok van zijn trappist)
GUIDO: Blij dat we dat voor eens en voor altijd hebben opgeklaard, dokter.
Dr. Jos: Komaan, lopen, wat is daar nu eigenlijk de zin van? Waarom denk je dat de mens in de loop van de evolutie rechtop is gaan lopen? Om rapper te zijn? Niets van, dan was hij wel op vier poten blijven rennen. De mens is veruit het traagste zoogdier in zijn grootte-orde. Allez, welke oermens had volgens jou de meeste kans om een mammoet te vangen?
GUIDO: De snelste?
Dr. Jos: (schudt zijn hoofd) De slimste! De oermens die achter een strategische rots ging schuilen in een hinderlaag, en op het juiste moment zijn speer gooide. En die daarna eens goed lachte met de dwazeriken die urenlang achter die mammoet hadden gekoerst. De lopers zijn de dommeriken! Dat is vandaag nog altijd zo. (lacht hartelijk)
GUIDO: Welke zijn uw argumenten tegen lopen?
Dr. Jos: Wel, laat ons eens kijken. (speurt het jaagpad naast het kanaal af) Aha, zie je die vent daar lopen met zijn groen petje?
GUIDO: Die bleke?
Dr. Jos: (knikt) Ja. En waarom ziet die vent zo bleek? Die heeft waarschijnlijk last van runner's anemia: een typische vorm van bloedarmoede die bij lange-afstandslopers voorkomt. Dat heeft twee oorzaken. Ten eerste maakt het langdurige stampen van de voeten op de grond tijdens het lopen de rode bloedcellen in de bloedvaatjes van de voeten kapot. Hemolyse. En ten tweede zal het feit dat het bloed vooral naar de beenspieren stroomt ervoor zorgen dat er te weinig zuurstof naar het gastro-intestinaal stelsel gaat. Daardoor kunnen bloedingen ontstaan in het maag-darmkanaal.
GUIDO: Dokter! Moet je die loper zien zwalpen!
Dr. Jos: Wie? (kijkt met zijn hand over zijn ogen) O ja, die magere! Maar jongens toch, die loopt echt van links naar rechts te zwijmelen. (lacht blaffend) Een fraai gezicht!
GUIDO: Die is zeker uitgedroogd of zo?
Dr. Jos: Dat zou me verwonderen, want joggers drinken meestal juist heel veel. Waarschijnlijk is hier compleet het tegenovergestelde aan de hand: hyponatremie, een serieus tekort aan zout. Water drinken, of zelfs sportdrank, kan het uitgezwete zout niet aanvullen. Erger nog, zo raak je overgehydrateerd, en krijg je eigenlijk een waterintoxicatie. Daarover is dit jaar nog een schitterende studie verschenen. Wetenschappers hebben de deelnemers aan de jaarlijkse marathon van Boston gescreend. Van de 15.000 lopers bleek na afloop meer dan tien percent te kampen te hebben met een serieuze hyponatremie. Bij een honderdtal deelnemers, dus iets minder dan een percent, was dat zouttekort zelfs zodanig erg dat het potentieel levensbedreigend was! (speurt weer naar het kanaal) Daar! Daar!! Een vent met jogger's nipples!
GUIDO: U bedoelt die kerel met die twee bruine vlekken op z'n T-shirt?
Dr. Jos: Yep! Die z'n tepels zijn beginnen te bloeden door de constante wrijving tegen het textiel van z'n T-shirt. 't Is dan nog maar een vent, die heeft z'n tepels in principe niet nodig. Voor de dames heb ik slechts één raad: als je dan toch per se moet gaan joggen, doe het dan topless! (plooit dubbel van het lachen) Enfin! Je begrijpt wel wat ik bedoel. En er zijn natuurlijk nog meer huidproblemen bij lopers: voetschimmels, blaren, schaafwonden...
GUIDO: Hola, daar zit er één in het gras met een verwrongen gezicht over z'n scheen te wrijven. Die heeft zich zeker pijn gedaan?
Dr. Jos: Als het maar niet is wat ik denk dat het is. Een shin split, een van de pijnlijkste dingen die er zijn. Het 'compartimentsyndroom' noemen we het ook. (neemt nog een slok trappist) Rond elke spier zit een bindweefselkapsel. Dat kapsel is niet erg rekbaar. Wanneer de spier opzwelt, gaat het geheel knellen. Dat kan zodanig erg zijn dat de spier begint af te sterven, een situatie die levensbedreigend kan worden. Johan Museeuw heeft er nog last van gehad. Dan is het soms nodig om dat bindweefsel open te snijden, iets wat vaak ook bij erge brandwonden moet gebeuren. Héél pijnlijk.
GUIDO: Nog meer horrorverhalen voor lopers?
Dr. Jos: Stressfracturen hé. De spier wordt zodanig overbelast dat de pees een stuk bot doet afbreken. Ook geen picknick! (leegt zijn trappist) Maar het goede nieuws is dat je dat allemaal kan vermijden door gewoon lekker te wandelen in plaats van te lopen. (staat op) Kom mee, ik weet hier vijfhonderd meter verderop nog een veel mooier terras! Recht! De pas erin!
Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:
Levine e.a., Marathon Maladies, N-Engl-J-Med., apr. 2005
Suter e.a., Jogging or walking - comparison of health effects, Ann-Epidemiol., sep. 1994
Estok e.a., Jogging: cardiovascular benefits and risks, Nurse-Pract., mei 1986
Thompson e.a., Death during jogging or running. A study of 18 cases, JAMA., sep. 1979
Dang, Runner's anemia, JAMA., aug. 2001
Nachtigall e.a., Iron deficiency in distance runners. A reinvestigation using Fe-labelling and non-invasive liver iron quantification, Int-J-Sports-Med., okt. 1996
Rudzki e.a., Gastrointestinal blood loss in triathletes: its etiology and relationship to sports anaemia, Aust-J-Sci-Med-Sport., mrt. 1995
Nattiv, Stress fractures and bone health in track and field athletes, J-Sci-Med-Sport., sep. 2000
Mailler e.a., The wear and tear of 26.2: dermatological injuries reported on marathon day, Br-J-Sports-Med., aug. 2004
Levit, Jogger's Nipples, N-Engl-J-Med., nov. 1977
Weinmann, Compartment syndrome, Emerg-Med-Serv. sep. 2003
(RVC)