Enki Bilal tekent zijn demonen van zich af

In 1995 begon de Frans-Joegoslavische striptekenaar en filmregisseur Enki Bilal aan wat zijn Monstertrilogie moest worden, een experimenteel sciencefictionverhaal dat de oorlog in ex-Joegoslavië als aanleiding en uitgangspunt heeft.
  Inmiddels is die trilogie uitgegroeid tot een tetralogie, waarvan het vierde en laatste deel Vier? nu in de winkels ligt.

 

Bilal maakt geen gemakkelijke strips. De vier delen van 'De Slaap van het Monster' zijn taaie brokken literatuur, vol hermetische toespelingen, hallucinante visioenen en verwarrende manipulaties van tijd, ruimte en geheugen, waarin de auteur op een koortsachtige manier zijn demonen van zich af tekent en schrijft. Kortom, we schamen er ons niet voor toe te geven dat we er niet altijd het fijne van hebben begrepen.

Bilal: Daar kan ik inkomen, al denk ik nu ook weer niet dat er duistere gedeelten in de strip zitten. Alles is begrijpbaar, ik heb geen losse eindjes gelaten. Misschien heb ik af en toe wel eens een stuk 'blanco' gelaten, waar je zelf je conclusies moet trekken, waar je zelf het verhaal moet aanvullen.

GUIDO: In elk geval heeft de complexiteit van de cyclus m'n leesplezier niet vergald, want ik vond het een fantastische totaalervaring.

Bilal: Daar kan ik perfect mee leven. Een totaalervaring, dat was de bedoeling. Al kan ik je toch aanraden om, nu het verhaal af is, de vier delen eens grondig na elkaar te lezen, dan zal je zien dat het allemaal klopt als een bus. Weet je dat ik onlangs een brief heb gekregen van een twaalfjarige, die me een ongelooflijk gedetailleerde analyse van 'De Slaap van het Monster' uit de doeken deed? Ik stond perplex!

GUIDO: Een van de meest schokkende aspecten van de strip is de 'brutale kunst' van de buitenaardse entiteit Warhole, die kunst maakt waarbij duizenden slachtoffers vallen. Dat doet me denken aan die kerel die op 11 september 2001 op tv verkondigde dat hij het neerhalen van de WTC-torens "het grootste kunstwerk aller tijden" vond.

Bilal: De passage in de strip die je bedoelt is getekend vóór 11 september. Ik stond dan ook verstomd toen ik de beelden van de aanslagen op tv zag, want dat was pure Warhole. Ik kan me moeilijk voorstellen dat Bin Laden en Al Qaeda mijn strips lezen, maar het leek wel alsof ik het had voorspeld. Op menselijk vlak vond ik het uiteraard monsterachtig en verschrikkelijk, maar op artistiek vlak was 11 september voor mij een bevredigende dag, waaruit bleek dat ik als (maakt een quote-gebaar) 'auteur- slash -artiest-tussen-aanhalingstekens' de werkelijkheid angstwekkend goed had weten te voorzien. Want geef toe, geen enkele regisseur had van 11 september een grotere happening kunnen maken dan wat het is geweest: die staalblauwe lucht met dat vliegtuig boven New York, die torens die instorten, het had iets enorm theatraals. En ja, ik vind dat kunst gerust wat brutaler mag worden dan vandaag. Natuurlijk niet tot op een niveau dat er doden vallen, zoals in mijn verhaal, maar we mogen vanuit de artistieke wereld de maatschappij toch op een wat hardere manier wakker schudden dan tot op heden is gebeurd.

GUIDO: Is het stripverhaal, meer bepaald de pessimistische sciencefiction die jij maakt, daar het geschikte medium voor?

Bilal: Van de literatuur moeten we geen heil meer verwachten. De huidige generatie schrijvers zwetst boeken vol over hun eigen leventje, dat zich afspeelt in hun eigen wijk. Wat een navelstaarderij. Dan denk ik dat wij striptekenaars toch wat verder kijken dan onze neus lang is. Cultureel gezien kunnen we op termijn niet anders dan winnen, want de literatuur gaat vroeg of laat imploderen. En ik zie zeker heil in de sciencefiction. Tachtig percent van de sciencefiction biedt een somber toekomstbeeld, maar dat is niet zomaar. Wat verwacht je anders na een eeuw vol verschrikkingen? Ben ik daarom een pessimist? Misschien. Maar een pessimist, dat is een optimist die over het leven heeft nagedacht.

(HDP)