Dr. Jos' Inconvenient Truth: global warming en gezondheid

Vorige lente beloofde Dr. Jos dat hij bij de heropening der scholen zijn wetenschappelijk licht zou laten schijnen op de global warming. "Gelukkig hebben we een typisch Belgische natte zomer achter de rug," zo meldt de arts. "Zo is het er eindelijk eens van gekomen om naar die dvd van Al Gore te kijken
, The Inconvenient Truth ." Draai de deur op slot en trek het raam goed dicht, want de bijdrage van Dr. Jos aan het klimaatsdebat belooft stormachtig te worden.

 

GUIDO: Vond u het een goede film, dokter?

Dr. Jos: (haalt zijn schouders op) Noem je dat een film? Ik moest denken aan de donderpreken van de deken in mijn parochiekerk vroeger. Pff, als ik een saaie uiteenzetting wil horen, dan ga ik wel naar een lezing van het Davidsfonds. Is daar nu echt zoveel volk voor naar de cinema getrokken? Om een saaie hark een speech te zien geven?

GUIDO: Veel mensen waren zeer onder de indruk van die 'speech', dokter.

Dr. Jos: O ja? Mij zijn anders wel een paar dingen opgevallen die me als wetenschapper niet echt bevielen. Die Gore is niet vies van demagogische trucjes wanneer hij aan het goochelen gaat met zijn grafieken. Hij toont een grafiek waaruit blijkt dat het CO 2 -gehalte in de lucht sterk stijgt. Die grafiek klopt. En dan tovert hij een andere curve uit zijn mouw, waarin de temperatuur een gelijkaardig verloop kent. Ook die grafiek betwist ik niet. Maar wie zegt dat daarmee in één klap de correlatie is bewezen? Ik kan die truc ook uitvoeren hoor. (neemt zijn pen uit zijn labojas en tekent een sterk stijgende curve) Voilà, de evolutie van de levensverwachting. Precies hetzelfde verloop als die van de temperatuur én van de CO 2 . Mag ik nu meteen zelfgenoegzaam besluiten dat het één ontegenzeglijk met het ander te maken heeft?

GUIDO: Maar dokter, u wilt toch niet tot dat schimmige groepje dissidente wetenschappers behoren die tegen een overweldigende consensus in blijven beweren dat de global warming een sprookje is?

Dr. Jos: (kijkt boos) Heb ik dat gezegd? Ik zeg alleen dat Gore trucjes gebruikt in die film. Da's alles. Ik betwist in geen geval dat broeikasgassen de atmosfeer kunnen doen opwarmen. Integendeel: toen nog bijna niemand erover sprak, begin 1999, heb ik in een interview de stelling verdedigd dat de dinosaurussen mogelijks zijn uitgestorven doordat ze te veel scheten lieten.

GUIDO: (schiet in een lach) Inderdaad! Dat was ik compleet vergeten!

Dr. Jos: (grijnst) Ja, toen hebben we eens goed gelachen, maar vandaag klinkt het al wat minder bizar hé. Die grote dino's hebben miljoenen jaren lang donderende scheten vol methaan gelaten, een nog veel sterker broeikasgas dan CO 2 . Bovendien waren ze op het einde met veel te veel en liepen ze mekaar ruftend in de weg. Daar kwam een toenemende vulkanische activiteit bovenop: ook de aarde had in die tijd last van flatulentie. (lacht) De wereld warmde op, hun biotoop veranderde, en de dino's gingen eraan. Wel, momenteel warmt de aarde dus blijkbaar ook op. Wie ben ik om daaraan te twijfelen? Ik ben arts, geen klimatoloog. En als zelfs de grote weergoeroe Frank Deboosere zijn scepsis laat varen, dan buig ik ootmoedig het hoofd. Maar waar ik wel verstand van heb, is de medische kant van de zaak. Want dat is uiteindelijk toch de hamvraag: wat voor impact zal de global warming hebben op onze gezondheid?

GUIDO: (giechelt) Ik begin me meer en meer te herinneren van dat interview uit '99, dokter. "Scheten laten is gezond", hahaha!

Dr. Jos: (klopt met de vlakke hand op tafel) Hela! Let eens een beetje op. Klimaatsverandering en gezondheid, daar gaat het over. Om te beginnen is er het meest voor de hand liggende verschijnsel: het wordt warmer. Akkoord. Stel, we doen een experiment waarbij we een Eskimo uit Groenland en een bosneger uit de Congo vragen om drie maand aan woningruil te doen. Ik verzeker je: die Congolees wordt gegarandeerd ziek, terwijl de Eskimo een weldoende vakantie zal beleven. Mensen zijn nu eenmaal veel beter bestand tegen hoge temperaturen dan tegen de vrieskou. Als je het koud hebt, trekken je bloedvaten samen en het bloed krijgt de neiging om te stollen, wat op termijn hartaanvallen en hersenbloedingen kan veroorzaken. Waar heeft men in Europa de hoogste levensverwachting denk je: in de warme landen rond de Middellandse Zee, of in het barre noorden van pakweg Schotland of Finland?

GUIDO: Toch zijn bij de hittegolven van de laatste jaren doden gevallen. Denk maar aan de grote sterfte in bejaardentehuizen in Parijs in de zomer van 2003.

Dr. Jos: (spreidt zijn handen) Wat kan ik zeggen? Airco! Hadden die bejaarden in de frisse airco gezeten, dan was er geen probleem geweest. Zo eenvoudig is dat op te lossen. Maar zelfs los daarvan is het nettoresultaat van warmere temperaturen over het hele jaar gezien positief. Want die extra hittedoden - vooral hoogbejaarden, laat ons eerlijk zijn - wegen niet op tegen de positieve effecten van warmere winters. Tegenwoordig vriezen er in datzelfde Parijs geen daklozen meer dood op straat hé? Dat mag ook eens gezegd worden.

GUIDO: Ik heb gelezen dat de malariamug naar onze streken komt als het hier warmer wordt.

Dr. Jos: (lacht schamper) De manier waarop je dat zegt, bewijst al dat je geen medisch-historisch inzicht hebt. Malaria is geen exotische boosdoener uit de tropen die nu voor het eerst het kiemvrije Westen invadeert. Malaria is in West-Europa altijd aanwezig geweest, en is pas verdwenen toen we de middelen hadden om het uit te roeien, nog niet zo heel lang geleden. Die middelen hebben we nog steeds, dus wat is het probleem? Trouwens: ook hier moet je het netto-effect bekijken. Stel dat er een paar nieuwe infectieziekten opduiken in de zomer. Die zouden dan gecompenseerd worden dankzij de warmere winters, waardoor typische winterkwalen als griep zouden kunnen dalen. 't Is geen eenrichtingsverkeer.

GUIDO: De voorspelde toename van extreme stormen en stortbuien en windhozen, hoe zit het daarmee?

Dr. Jos: Is het weer extremer geworden dan vroeger? Dat weet ik zo nog niet. Wat is "normaal"? Ik vind het een beetje povertjes om op basis van statistieken die ocharme teruggaan tot 1860 te gaan bepalen wat een "normale" hoeveelheid neerslag is, wat de "normale" temperatuur is, enzovoort. Dat is toch relatief? Misschien evolueren we nu wel naar een "normale" toestand, en waren de afgelopen 150 jaar abnormaal koud? Zou kunnen, ik weet het niet. Ik weet wel één ding: shit happens , en je kunt er maar beter op voorbereid zijn. Waarom werd New Orleans zo goed als vernietigd door orkaan Katrina? Omdat men al jaren wist dat de dijken daar niet deugden en de Amerikaanse regering er niets aan deed, want die hadden dat geld nodig voor hun oorlogjes in het Midden-Oosten. Ja, dan krijg je rampen van die omvang. Ik zeg je: mocht Katrina over Nederland zijn getrokken, je zou wat anders gezien hebben. Je kan zeggen van de Hollanders wat je wil, maar na de overstromingen van 1953 hebben die hun lesje geleerd, en hebben ze enorm geïnvesteerd in dijken en waterwerken. Voorbereiding is alles. (steekt een vinger op) Weet je wat ik nog het meest perfide vind aan die hele global warming -discussie? Als je de logica van de doemvoorspellers volgt, zou het eigenlijk wenselijk zijn dat de ontwikkelingslanden het even slecht blijven doen als vandaag. Want als alle Chinezen, Afrikanen en Indiërs morgen net als wij hun kinderen naar school gaan voeren met een dikke 4x4, dan hebben we pas echt een probleem. Tenminste, dan hebben vooral zij een probleem, want voor onze contreien zie ik eigenlijk alleen maar voordelen aan de global warming. (kruist zijn armen en leunt achterover) Oók een inconvenient truth , nietwaar?

 

Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:

McGeehin e.a., The potential impacts of climate variability and change on temperature-related morbidity and mortality in the United States, Environ-Health-Perspect., mei 2001

Kovats e.a., Global climate change and health: recent findings and future steps, CMAJ., feb. 2005

Butler e.a., Climate change and human health: what can GP's do?, Austral-Fam-Physician., nov. 2006

Staropoli, The public health implications of global warming, JAMA., mei 2002

Sellman e.a., Global climate change and human health, Minn-Med., mrt. 2007

Mackenbach, Global environmental change and human health: a public health research agenda, J-Epidemiol-Community-Health., feb. 2007

Derbyshire, Climate change and health, Lancet., mrt. 2006

McMichael e.a., Climate change and human health: present and future risks, Lancet., jun. 2006

Khasnis e.a., Global warming and infectious disease, Arch-Med-Res., nov-dec. 2005

Simón e.a., Mortality in Spain during the heat waves of summer 2003, Euro-Surveill., jul. 2005

Zell, Global climate change and the emergence/re-emergence of infectious diseases, Int-J-Med-Microbiol., apr. 2004

(RVC)