Byzantium

Wat de Ierse filmmaker Neil Jordan ook doet, zijn naam zal voor altijd verbonden blijven met The Crying Game, de superieure thriller uit 1992 waarin hij een van de felst besproken mindfucks uit de moderne cinema op het bioscooppubliek losliet.

Je weet niet waarover we het hebben? Koop vandaag nog de dvd. Maar Jordan is ook een man die gefascineerd is door het occulte en het bizarre. Bijna twintig jaar nadat hij Tom Cruise puntige tanden aanmat in Interview with the Vampire keert Neil Jordan terug naar het genre. Byzantium is een weelderige, bloederige, broeierige, gotische en epische vampierenfilm, met zowaar een feministische touch. Clara en Eleanor, twee mysterieuze jonge vrouwen (Gemma Arterton en Saoirse Ronan) arriveren in een afbrokkelend Engels kuststadje. Hoewel ze maar een paar jaar van leeftijd lijken te verschillen, zijn ze moeder en dochter. En ze zijn vampieren, geboren rond 1800, maar voor eeuwig gevangen in een jong vrouwenlichaam.

GUIDO: Saoirse Ronan speelt iemand die eeuwig zestien blijft. De droom van veel vrouwen, maar voor haar is eeuwig jong blijven eerder een vloek dan een zegen?

Jordan: Zeker als je moeder je bovendien niet naar school laat gaan. (lacht) Wat mij interesseert, is het dilemma verkennen van mensen die een bizar pact met de natuur hebben gemaakt, waardoor ze het eeuwige leven hebben verkregen. Zou dat een zegen zijn, eeuwig leven? Of juist iets verschrikkelijks? Dat is een vraag die mij bezighoudt. Die kwestie had ik eigenlijk al een keertje aangehaald in Interview with the Vampire. Er zijn nog meer parallellen tussen de personages uit de twee films. Wat trouwens toeval is, want het dilemma stond al in het script.

GUIDO: Het script is van Moira Buffini, op basis van haar eigen toneelstuk A Vampire Story. Dat stuk had ze geschreven voor een tienerpubliek.

Jordan: Ik heb gewoon een zo goed mogelijke film gemaakt. Ik hou me niet bezig met doelgroepen. Vind jij Byzantium een tienerfilm?

GUIDO: Helemaal niet.

Jordan: Dat dacht ik ook niet. Ik zou trouwens wel gek zijn geweest om bewust een tienerfilm over vampieren te maken, na Twilight. Natuurlijk, Gemma en Saoirse zijn jonge actrices die een jeugdig publiek aantrekken, dus ik kan alleen maar hopen dat Byzantium ook jonge mensen zal aanspreken. Maar dat heb ik niet in de hand. Dat hele Twilight-fenomeen, ik snap het niet helemaal, moet ik toegeven. Het is zeker interessant, maar tegelijk ook moeilijk uit te leggen. Ik begrijp het niet volledig. En het werkt ook af en toe wel eens op mijn zenuwen. (lacht) Vampieren moeten tegenwoordig blijkbaar aaibaar zijn, en dat is iets wat mijn petje te boven gaat.

GUIDO: Maar de aantrekkingskracht van de vampierenmythe op zich, die begrijp je toch wel?

Jordan: Uiteraard. Kijk, ik heb nu twee vampierenfilms gemaakt, maar dat betekent nog niet dat ik een vampieren-aficionado ben. Laat staan een expert. Het monsterlijke van vampieren spreekt mij aan, als filmmaker. Maar vampieren zijn niet mijn dagelijks brood, als je begrijpt wat ik bedoel. Je weet dat ik ben opgegroeid in Ierland. Wij woonden in Dublin. Als ik naar mijn lokale bioscoop wilde gaan, om een vampierenfilm te gaan bekijken bijvoorbeeld, moest ik voorbij het huis van Bram Stoker fietsen. Het feit dat de persoon die Dracula heeft geschreven, vlak bij ons woonde, heeft indruk op mij gemaakt. Dat huis staat vandaag trouwens te koop, als je geïnteresseerd bent in een sfeervol optrekje.

Jordan: Juist omdat de afgelopen jaren zoveel Twilight-vampieren over het scherm zijn gedarteld, vond ik het nodig de legende te heruitvinden. Daarvoor ben ik in oude Ierse mythen gedoken. Sommigen zeggen dat het woord Dracula is afgeleid van de Ierse woorden droch fhoula, wat zoveel wil zeggen als 'slecht bloed'. Nu zal ik maar meteen bekennen dat die theorie waarschijnlijk bullshit is, maar Bram Stoker heeft die verhalen wel gehoord van zijn Ierse nanny. Verhalen over de undead. Of beter: halfdead, als je het Iers correct vertaalt. Er zijn vampiergerelateerde legendes in Ierland, maar het zou dom zijn om te negeren dat de mythe haar roots heeft in Transsylvanië. Wat wij hebben geprobeerd, is de ontstaansmythe van vampieren opnieuw te bedenken. In Byzantium word je geen vampier doordat je bent gebeten, maar je gaat naar een hut op een afgelegen eiland. Die hut hebben we gemodelleerd naar vroegchristelijke gebedshutten. De film zit vol met dat soort crossover tussen heidense en christelijke rituelen.

GUIDO: Het personage van Gemma Arterton is al eeuwenlang een prostituee. Heb je aan de scenariste gevraagd waarom ze juist een hoer als feministisch icoon heeft uitgekozen?

Jordan: Nee. Ik vond het een uitstekend uitgangspunt. Daar wou ik zeker niets aan veranderen. (lacht) Het feministische aspect, dat is de schrijfster geweest. Ik heb het script niet geschreven, maar het vrouwelijke standpunt is wel een van de redenen waarom ik dit verhaal heb gekozen om te verfilmen. Alleen een vrouw had deze personages kunnen bedenken. Ze wou ook weg van de clichés. De scenariste wilde bijvoorbeeld niet dat de vampieren lange hoektanden zouden hebben. Dat is al te vaak gedaan, dat zou snel saai worden. Dat vond ik ook, dus ik was akkoord om iets nieuws te bedenken. Een vlijmscherpe vingernagel, als een soort vrouwelijke erectie, dat vond ik wel wat hebben. Als er bloed in de buurt is, begint die nagel vanzelf te groeien. Beter dan tanden, nietwaar? En zeker beter dan een mes of zo. Het heeft iets organisch.

GUIDO: De scènes in het heden heb je in Hastings opgenomen, een stadje aan de Engelse zuidkust. Ik dacht eerst dat de uitgebrande pier een special effect was, maar die staat er blijkbaar echt?

Jordan: Ja, die is afgebrand in 2010. Toen ik voor het eerst op de dijk van Hastings kwam en die pier zag, wist ik dat dit het perfecte decor voor de film was. Die plek is haunting. De pier, de betonnen promenade, de bizarre lift. Spooky. Dat had ik nodig voor de film. De scènes in het heden moesten er grauw en grijs uitzien, om te contrasteren met de exuberante look van de flashbacks. Zo komt het dat het in het begin lijkt of je in een film van Mike Leigh bent terechtgekomen.

GUIDO: De toeristische dienst van Hastings zal minder opgetogen zijn.

Jordan: (grinnikt) Dat kan me geen bal schelen.

GUIDO: Eleanors vriendje in de film heeft leukemie. Dat vond ik een uitstekende vondst, maar zou een vampier wel ziek bloed lusten?

Jordan: Dat heb ik me ook afgevraagd, maar dit is alweer voor rekening van de scenariste.

GUIDO: Je bent zelf ook schrijver.

Jordan: Ik ben een romanschrijver die filmmaker is geworden, maar altijd is blijven schrijven. Ik heb indertijd nog literaire prijzen gewonnen, maar als ik een film maak, neem ik vaak andermans script onder handen. Dat heeft iets schizofreens, vind je niet? Anderzijds heb ik de scenario's voor mijn tv-reeks The Borgias weer wel zelf geschreven. Dat was een enorm pak werk. Het voelde alsof ik een film van 40 uur moest schrijven.

GUIDO: Klopt het dat schrijvers geen belastingen betalen in Ierland?

Jordan: Dat is inderdaad lang zo geweest. Het gold voor alle artiesten, ook voor muzikanten, maar ze hebben die regeling afgeschaft, want het liep uit de hand. Steenrijke auteurs verhuisden naar Ierland om belastingen te ontduiken. Een band als U2 heeft jarenlang geen cent belastingen betaald. Dat werd absurd, dat moest stoppen. Het is verdedigbaar dat mensen die van hun kunst proberen te leven niet belast worden tot op een zeker niveau, want veel artiesten hebben moeite om de eindjes aan elkaar te knopen, maar het Ierse systeem was waanzinnig. Geen enkele kunstenaar moest iets bijdragen, ook al verdiende hij miljoenen. Die gouden jaren zijn voorbij.

(HDP)