10 jaar Dr. Jos - Deel 3: MILIEU
Voor het zomerinterview met Dr. Jos hebben we - hoe kan het ook anders - plaatsgenomen op een zonovergoten terras in de stad. De trappistglazen zijn vol, de rokjes van de flanerende meisjes kort en de warme lucht is zwanger van de lente. Kortom, vandaag lijkt er niets aan de hand met het milieu
.
"Om een of andere reden vinden de groene jongens het telkens opnieuw nodig ons de stuipen op het lijf te jagen met allerhande doemverhalen," vertelt de arts terwijl hij het lijstje met al zijn interviews van de voorbije tien jaar overloopt. "Gelukkig zijn er nog gezonde sceptici als ik, die bijtijds relativerend tegengas geven. Steek maar van wal, vriend. Over welke onderwerpen wil je een update?" De dokter nipt van zijn trappist, zakt genoegzaam achterover en kruist zijn handen over zijn omvangrijke buik.
GUIDO: Ons interview over DDT, uit juni 2001, heb ik altijd straffe kost gevonden.
Dr. Jos: Ha! Een van m'n stokpaardjes. Ik heb er toen voor gepleit DDT als insecticide opnieuw in te voeren om malaria te bestrijden. Welnu, ik ben verheugd je te kunnen melden dat dat inmiddels is gebeurd, met de zegen van de Wereld Gezondheidsorganisatie. Eind vorig jaar heeft, na 30 jaar verbod op DDT, het gezond verstand eindelijk gezegevierd. Indoor residual spray met DDT is nu toegelaten in gebieden waar malaria voorkomt. Dat wil zeggen: de muren binnenshuis besproeien. Doe dat één keer, en je ziet een jaar lang geen mug in huis. Precies wat ik in 2001 al voorspelde. (glimlacht tevreden)
GUIDO: Werpt de terugkeer van DDT zijn vruchten af?
Dr. Jos: Nou en of! Achttien maanden na de herinvoering is het aantal malariagevallen in Zuid-Afrika al drastisch gedaald, met maar liefst 91%. Ik beweer: als men DDT nooit had verboden, dan was malaria nu al lang uitgeroeid. Het DDT-verbod is rechtstreeks verantwoordelijk geweest voor miljoenen doden.
GUIDO: Heeft DDT dan geen bijwerkingen?
Dr. Jos: De enige bijwerking is dat de waardeloze research over de nadelen van DDT na dertig jaar ook weer de kop begint op te steken. En weet je wie dat soort studies sponsort? Je raadt het nooit: de tabaksindustrie. (lacht) Weet je waarom? Die zijn bang dat ze tabak die gekweekt wordt in gebieden waar DDT wordt gebruikt niet meer aan het Westen zullen kunnen verkopen. (mept zich op de knie van amusement) Is dat niet het perfecte voorbeeld van ironie? Jongens toch! En het enige waarmee ze naar buiten zijn gekomen, is een vermoeden dat de spermakwaliteit achteruitgaat waar DDT wordt gebruikt. (rolt met zijn ogen) Daar gaan we weer. Weet je wanneer in onze streken de meeste DDT werd gebruikt, onder andere om de coloradokever uit te roeien? In de jaren '50 en '60! De generatie van de babyboomers! (schudt zijn hoofd en neemt zijn trappist) Laat me niet lachen zeg. (kijkt in zijn glas) Verdoeme, een mug in het schuim van mijn trappist. Garçon! Garçon!! Ze zouden hier beter ook DDT spuiten, want met die warme lente vliegt er veel meer beesterij rond dan anders.
GUIDO: Ik zal u een nieuwe trappist laten bezorgen, dokter. Geeft u ons ondertussen een update over de dioxine, waar u het in november 1998 over hebt gehad?
Dr. Jos: Dat was nota bene nog vóór de beruchte dioxinecrisis van 1999, het grootste non-event van dat jaar, samen met de millenniumbug. (grinnikt) Het dioxineschandaal. Belachelijk. Het enige gezondheidseffect dat die crisis met zich heeft meegebracht, is dat we toen eindelijk de tsjeven uit de regering hebben gekregen! (buldert van het lachen)
GUIDO: (lacht) Een verrassende kijk op de zaak, dokter. U blijft erbij dat dioxine lang niet zo gevaarlijk is als wordt beweerd?
Dr. Jos: Wat ik er vandaag aan toe te voegen heb, is dat we een paar jaar geleden een berucht geval van dioxinevergiftiging hebben gekend waar alle spotlights in de media op waren gericht. Je weet nog wel, Viktor Joesjtsjenko, de president van Oekraïne, kreeg sushi voorgeschoteld die vergiftigd was met de meest agressieve vorm van dioxine. De waarden die in zijn lichaam werden aangetroffen, waren gigantisch hoog, de tweede hoogste ooit bij een mens gemeten. En wat was het resultaat? Hij kreeg een lelijke chlooracné in zijn gezicht. That's it. Vandaag is die vent kerngezond en zit hij wellicht op een terrasje aan de Zwarte Zee wodka te zuipen met een matroesjka op zijn knie, terwijl een weldoend briesje uit Tsjernobyl de temperatuur aangenaam houdt. (lacht hartelijk)
GUIDO: Tsjernobyl, daar zegt u zoiets. In december 1999 beweerde u: "Radioactiviteit is goed voor mens en dier".
Dr. Jos: (knikt en zet de pas gearriveerde verse trappist aan zijn lippen) Klopt nog steeds als een bus, en valt te verklaren door de hormesistheorie. Kijk, tot op de dag van vandaag wordt environmentele schade aan de gezondheid gemeten aan de hand van lineaire modellen zonder drempelwaarde. Als er honderd kankers voorkomen bij een bepaalde straling, dan zullen er bij de helft van die straling maar vijftig kankers voorkomen. Dat is de redenering, maar die is verkeerd. Die is simplistisch. De curve is niet lineair, de curve is U-vormig. En dat is het hormesisprincipe: te veel is niet goed, maar te weinig al evenmin. Zodra je onder een bepaalde drempelwaarde van een schadelijke stof of een schadelijk verschijnsel gaat, valt niet alleen het risico weg, maar heeft het zelfs gunstige effecten. Bij radioactieve straling is dat dus echt bewezen hé: in Hiroshima is de levensverwachting het hoogst van heel Japan, en arbeiders uit de nucleaire sector krijgen minder kanker dan andere. Dat is te verklaren door de zogenaamde 'adaptieve respons': een klein beetje stress op het lichaam brengt de herstelmechanismen op gang, het lichaam wordt waakzaam en zal zich voorbereiden op erger. Dat is het geval bij lage stralingswaarden, maar je kunt het hormesisprincipe ook toepassen op (tikt met zijn nagel tegen zijn glas) het drinken van alcohol, het ontstaan van allergieën, de lichaamshygiëne, het verschil tussen beweging en sport... Denk aan die Romeinse keizer die elke dag een beetje arsenicum in zijn wijn deed, zodat hij er immuun tegen werd. Whatever doesn't kill you, makes you stronger. Hormesis is de toxicologie van Nietzsche, mijn vriend!
GUIDO: Waarom wordt het hormesisprincipe dan niet vaker toegepast?
Dr. Jos: Door de schuld van de homeopaten. De hebben er misbruik van gemaakt, het in het extreme getrokken, zodat het niet meer serieus te nemen valt. Op het eerste gezicht is hun methode ook gebaseerd op hormesis, maar homeopathische verdunningen zijn van die aard dat er zelfs geen sprake meer is van blootstelling onder de drempelwaarde. Er is gewoon géén blootstelling.
GUIDO: Een vraag tot slot: hebt u een mening over dé ecologische scare van het moment, de global warming?
Dr. Jos: (glimlacht breed) Natúúrlijk heb ik daar een mening over, maar dat onderwerp is te mooi om het in een paar zinnen af te handelen. Laten we eerst maar eens afwachten hoe heet de zomer wordt, en dan komen we er in het najaar uitgebreid op terug. Afgesproken?
GUIDO: Deal! (de trappistglazen klinken)
Dr. Jos beveelt geïnteresseerden volgende verhelderende lectuur aan:
Rehwagen, WHO recommends DDT to control malaria, BMJ., sep. 2006
Schapira, DDT: a polluted debate in malaria control, Lancet. dec. 2006
Aneck-Hahn e.a., Impaired semen quality associated with environmental DDT exposure in young men living in a malaria area in the Limpopo Province, South Africa, J-Androl., dec. 2006
Maharaj e.a., Impact of DDT re-introduction on malaria transmission in KwaZulu-Natal, S-Afr-Med-J., nov. 2005
Gunasekaran e.a., DDT indoor residual spray, still an effective tool to control Anopheles fluviatilis-transmitted Plasmodium falciparum malaria in India, Trop-Med-Int-Health., feb. 2005
Zapponi e.a., Low-dose risks, hormesis, analogical and logical thinking, Ann-NY-Acad-Sci., sep. 2006
Calabrese e.a., The importance of hormesis to public health, Environ-Health-Perspect., nov. 2006
Henschler, The origin of hormesis: historical background and driving forces, Hum-Exp-Toxicol., jul. 2006
Wall e.a., What are the risks from medical X-rays and other low dose radiation?, Br-J-Radiol., apr. 2006
Feinendegen, Evidence for beneficial low level radiation effects and radiation hormesis, Br-J-Radiol., jan. 2005
Renner, Nietzsche's Toxicology, Sci-Am., sep. 2003
Calabrese e.a., Hormesis: U-shaped dose-response and their centrality in toxicology, Trends-Pharmacol-Sci., 2001
(RVC)