Oog in oog met bloeddorstige mosasauriërs

Terwijl vakbonden verwoed onderhandelen over werkduurverkorting en nogal wat werknemers worstelen met een burn-out, zijn er ook mensen die maar niet genoeg krijgen van hun job. Ze staan op met hun werk, gaan ermee slapen, en 's nachts dromen ze ervan. Zeven dagen op zeven. And they love it. Het zijn workaholics, en GUIDO probeert een gaatje te prikken in hun overkokende agenda.

"De Amerikanen zouden de mosasauriërs uit al hun museums moeten samenleggen om er evenveel te hebben als wij."

Als een bezoek aan Brussel deze zomer op je agenda staat - en dat zou eigenlijk wel moeten - dan loont het de moeite om eens af te zakken naar de Europese wijk. Het Museum voor Natuurwetenschappen aan het Leopoldpark heb je vast wel al eens eerder bezocht, met school, of gewoon omdat je hun fantastische collectie iguanodons en andere dino's zo knap vindt. Sinds kort is de wow-factor van het museum echter nog een graadje toegenomen. Achter de schermen hebben de workaholics van het instituut ervoor gezorgd dat nog vóór het zomerseizoen een nieuwe zaal is opengegaan, met een collectie fossielen die uniek is in de wereld. Het betreft een opstelling van mosasauriërs, de meest afschrikwekkende dieren die ooit 's werelds oceanen onveilig hebben gemaakt. GUIDO gluurde in de tandenrijke muil van deze reusachtige prehistorische zeemonsters en ging praten met mensen die er verstand van hebben.

Grootste collectie ter wereld

Mosasauriërs zijn tijdgenoten van dé supersterren van het Museum voor Natuurwetenschappen, maar het zijn geen dinosaurussen. De naam zegt het zelf: het zijn maashagedissen, reusachtige zwemmende roofreptielen die op jacht gingen in de prehistorische zeeën. Ze zijn niet te vergelijken met eender welk levend dier van vandaag en stierven ongeveer gelijktijdig uit met de dinosaurussen. Ze kwamen overal ter wereld voor, maar de allereerste fossielen van mosasauriërs werden gevonden in de Maasvallei, vandaar hun naam. Later werden ook tal van skeletten opgegraven in een steengroeve in Henegouwen, wat verklaart waarom de collectie van het museum in Brussel de rijkste ter wereld is.

Camille Pisani is directrice van het Museum voor Natuurwetenschappen. "Leefmilieu en industrie worden nogal eens als vijandige tegenpolen gezien," verduidelijkt ze, "maar de wetenschappelijke eerlijkheid gebiedt mij om te zeggen dat de paleontologische collectie van ons museum nooit zo rijk was geweest zonder de industrie. Zonder mijnbouw hadden we misschien nooit de iguanodons van Bernissart ontdekt, en voor onze collectie mosasauriërs geldt hetzelfde: ze zijn een bijproduct van mijnbouw in Limburg en Henegouwen. De collectie die nu wordt tentoongesteld, is de belangrijkste ter wereld. We beschikken over een vijftigtal bijna complete skeletten, die bovendien van een grote soortendiversiteit zijn. Doordat onze collectie zo uitgebreid is, hebben onze onderzoekers veel kunnen bijleren over het gedrag van de mosasauriërs. Het publiek bleef tot voor kort echter nog een beetje in de kou staan, want pas nu kunnen bezoekers voor het eerst kennismaken met de beste stukken uit onze mosasauriërcollectie. En ze zullen versteld staan, want hoewel mosasauriërs een relatief onbekende prehistorische diersoort zijn, zijn ze even spectaculair als de allerpopulairste dinosaurussen."

Dat mosasauriërs tot nu toe grotendeels nobele onbekenden in het rijk van de voorhistorische monsters zijn gebleven, is voor Jeroen Venderickx net een van de dingen die hij er zo cool aan vindt. Jeroen is educatief medewerker van het museum. "Ik ben zelf afkomstig uit Maasmechelen," lacht hij, "dus ik vind het geweldig dat deze beesten provinciegenoten zijn van mij. Al moet je wel een beetje oppassen met het begrip 'Maas'. Mosasauriërs zwommen niet in een rivier. Al die miljoenen jaren geleden werd de huidige Maasvallei bedekt door een ondiepe zee, en daarin joegen de mosasauriërs op hun prooi. Het allereerste exemplaar werd gevonden in een mergelgroeve bij Maastricht, een dikke tweehonderd jaar geleden. Toen werd Maastricht bezet door de Fransen, die de schedel meenamen naar Parijs en tentoonstelden in het Muséum National d'Histoire Naturelle, waar hij vandaag nog altijd te zien is. Juist door die allereerste schedel wordt het museum in Parijs wel eens "het museum van de mosasauriër" genoemd. Wel, als Parijs het "museum van de mosasauriër" is, dan zijn wij het "museum van de mosasauriërs", met dikke nadruk op het meervoud. Brussel heeft de beste verzameling mosasauriërs ter wereld: 55 skeletten in 9 soorten, waarvan 8 type-exemplaren. Dat laatste wil zeggen: het exemplaar dat indertijd door wetenschappers werd gebruikt om een bepaalde soort voor de allereerste keer te beschrijven. Om je maar een idee te geven hoe belangrijk onze collectie is: de Amerikanen zouden de mosasauriërs uit al hun museums moeten samenleggen om er evenveel te hebben als wij. En nu kan je ze eindelijk in volle glorie bewonderen in onze splinternieuwe zaal. Ons grootste exemplaar is zelfs zodanig lang - een meter of dertien - dat we de staart wat hebben moeten buigen om 'm binnen te krijgen."

T-rex van de zee

Laten we even teruggaan in de tijd. Hoe angstaanjagend was zo'n mosasauriër toen hij nog leefde? "Heel angstaanjagend!" zegt Jeroen. "Mosasauriërs waren echte toppredatoren. Absoluut geen doetjes. Ik zeg het niet graag, omdat mosasauriërs geen dino's zijn, maar het beest was echt wel de T-rex van de zee. Je kan het op de tentoonstelling zelf komen verifiëren: de muil van een mosasauriër was even groot als die van een tyrannosaurus rex. Er zaten speciale gewrichten in de kaak, zodat de muil extra ver kon worden opengesperd, net als bij slangen. Met slangen had de mosasauriër ook gemeen dat hij een extra rij tanden in zijn verhemelte had. Bovendien was er nog een bijkomend scharnier, zodat de muil een zaagbeweging kon maken. Dit was een superefficiënte moordmachine, zo simpel is het. Mosasauriërs aten ongewervelden, of haaien, of zelfs elkaar."

Hoe komt het dat deze imposante roofdieren zijn uitgestorven en zelfs geen moderne verwanten hebben achtergelaten? Jeroen: "Dat was de vraag die de geleerden zich indertijd ook stelden, toen de eerste mosasauriërfossielen werden opgegraven. Je moet beseffen dat dit nog vóór de tijd van Darwin en zijn evolutietheorie was. De conclusie luidde toen als volgt: deze onbekende roofdieren zijn het slachtoffer geworden van de Zondvloed uit de bijbel. Ze zijn niet op tijd op de Ark van Noach geraakt. Je kan daarmee lachen, maar toen was dat de enige aannemelijke verklaring. De mosasauriër van Maastricht was een van de eerste fossielen die wees op een catastrofe, ergens in een ver verleden. Vandaag weten we natuurlijk dat de dinosaurussen hoogstwaarschijnlijk zijn uitgestorven door de klimaatgevolgen van een gigantische inslag van een meteoriet ter hoogte van de Golf van Mexico. En daar zijn de mosasauriërs ook het slachtoffer van geworden. Op land is toen alles uitgestorven wat groter was dan pakweg een poedel. Tegelijk koelden de zeeën af, en dat is waarschijnlijk wat de mosasauriërs fataal is geworden."

(HDP)