JAVA van west naar oost

 

 

 

Java is horizontaal en langwerpig vlak onder de evenaar gelegen, zodat een reis over het eiland grotendeels neerkomt op een tocht van west naar oost. Je vliegtuig landt in Jakarta, een stinkende, uit zijn voegen barstende, bloedhete metropool met tientallen miljoenen krioelende mensen erin. Hier stichtten de Nederlanders Batavia, de hoofdstad van hun toenmalige kroonkolonie Oost-Indië. Daar blijft nauwelijks nog iets van over, op een verkruimelend stadsplein met koloniale gebouwen en een typisch Hollandse ophaalbrug over een onvoorstelbaar vieze rivier na. Al de rest is opgeslokt door megalomane wolkenkrabbers, eindeloos uitdijende betonbuurten en vervaarlijk gammele sloppenwijken. Nee, laat Jakarta maar snel achter je en vlucht de heuvels in richting Bogor alias Buitenzorg, een relatief koele stad met pal in het centrum misschien wel de mooiste botanische tuin van Zuidoost-Azië, een oase van groene rust. Vergeet vooral niet te checken of de Amorphophallus titanum bloeit, de grootste en onwelriekendste bloem ter wereld.

 

Tussen Bogor en Bandung, de volgende megastad op de route, liggen fraaie groene heuvels met grote theeplantages, maar daar krijg je helaas te weinig van te zien, door de schuld van de kilometerslange lintbebouwing en het moordend drukke verkeer. Saai kun je dit deel van West-Java absoluut niet noemen, want het is een nooit aflatende explosie van wriemelende menselijke activiteit, maar echt pittoreske hoekjes zijn zeldzaam, en van de plaatselijke Sunda-cultuur valt ook al niet veel mee te pikken. Doch er is beterschap op komst!

 

Ten oosten van Bandung trekt het Javaanse landschap open: terrasvormige rijstvelden, heuvels vol bananenbomen, diepgroene ravijnen en hier en daar zowaar een traditionele kampung (dorp) waar de tijd is blijven stilstaan. En dan arriveer je vanzelf in Pangandaran, een relaxed stranddorp aan de zuidkust dat zichzelf aan het heropbouwen is na een lokale tsunami die in 2007 grote verwoestingen aanrichtte. Pangandaran staat voor zon, zee, surf, verse vis en fris bier, maar vooral ook voor een traanvormig schiereiland waarop een zeldzaam stuk Javaanse oerjungle is bewaard gebleven, vol apen, varanen, toekans, schorpioenen, herten en - verscholen in donkere grotten - dikke vleermuizen en een alleraardigste familie stekelvarkens.

 

Voorbij Pangandaran kom je in Centraal-Java terecht, het culturele en historische hart van de natie, met de fascinerende stad Yogyakarta als navel. Na de vervuilde metropolen van West-Java is Yogya een verademing. Het is een statige, rustige stad waar mensen zich in becaks (kleurrijke fietsdriewielers met twee zitplaatsen vooraan) door het in geschiedenis gedrenkte oude centrum laten rijden. In Yogya dwaal je door het imposante Kraton, een door grijsbesnorde, in sierlijk batik geklede paleiswachters bestierde privéstad waar een statige dynastie van sultans huist, die tot vandaag een soort anachronistische autonomie genieten binnen het moderne Indonesië. Het is ook de uitgelezen plaats om Javaanse gamelan-muziek met bijbehorende sierlijke dansen te gaan bekijken. En Yogya is vooral een handige uitvalsbasis voor de nabijgelegen archeologische topattracties. De grootse hindoetempels van Prambanan - in 2006 enigszins wankel geworden na een aardbeving, maar momenteel weer vrij probleemloos te bezoeken - worden in heel Indonesië alleen overtroffen door de waarlijk schitterende Borobudur, een boeddhistische tempel uit de achtste eeuw die volmaakt symmetrisch om een heuveltop is gebouwd. De vorm is volstrekt uniek, als een gigantische stenen mandala waarop in duizenden basreliëfs de weg naar de verlichting wordt uitgebeeld, tot je op de cirkelvormige, met stoepa's bezaaide bovenste verdiepingen uitkomt, met als bonus een fabelachtig uitzicht op de omliggende smaragdgroene vlakten en heuvels.

 

 

Ook Oost-Java heeft een spektakel van wereldklasse te bieden, maar deze keer is het een meesterwerk van de natuur. Laat de monstersteden Malang en Surabaya wijselijk links liggen en trek in één ruk richting Bromovulkaan. Stel je voor: miljoenen jaren geleden had hier een cataclysmische uitbarsting plaats, die een krater sloeg van tien kilometer doorsnee. Die caldera ligt vandaag op een dikke tweeduizend meter hoogte en is helemaal gevuld met zwart vulkanisch zand, een waarlijk apocalyptisch zicht. En nu komt het: recenter hebben zich binnen die gigantische krater verschillende kleinere vulkanen gevormd, die onwaarschijnlijk dreigend uit het zwarte zand opdoemen. Een van die kindvulkanen, de Bromo, braakt onafgebroken een tientallen meters hoge zwavelwolk uit. Men heeft een trap aangelegd naar de rand van de krater, zodat dit een van de zeldzame plaatsen ter wereld is waar je zonder veel moeite van dichtbij in de gapende buik van een actieve vulkaan kan staren. We sidderen nog na als we eraan terugdenken. 's Anderendaags spring je in het holst van de nacht uit je nest en rij je met een terreinwagen naar een hooggelegen uitkijkpunt, om de zon te zien opkomen boven de Bromo. Dat is wonderlijk mooi, met een verbluffend lichtspel over het spectaculairste landschap van Java. Maar je bent er niet alleen. Integendeel, de tocht naar boven verloopt bepaald hels, in een luidkeelse kakofonie van auto's, brommertjes, verkopers en toeristen. En dat is dan weer typisch Java: een overvol, chaotisch eiland, volgepakt met drukdoende, maar immer vriendelijke mensen.